105-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Мезгіл үстеу.
Сабақтың мақсаты: а) Мезгіл үстеу, оған қойылатын сұрақтармен таныстыру. Үстеулердің
мағыналық түрлерітуралы алғашқы білімдерін қалыптастыру. Мезгіл
үстеулерін қатыстырып сөйлем құрастыра білуге және сөйлем ішінен
мезгіл үстеулерін таба алуға үйрету.
ә) Оқушылардың сөздік қорларын молайту.
б) Ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі:аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі:кестелер жинағы,топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II.Өткенді қайталау.
Ереже сұрау, мысалдар келтірту.
Топшамамен жұмыс.
III. Жаңа сабақ.
- Үстеу дегеніміз не?
- Ол қандай сұрақтарға жауап береді.
- Үстеу мағына жағынан қай сөз табына қатысты айтылады?
- Үстеу мен сын есімді қалай ажыратуға болады?
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу.
1.Сөйлемдерді оқыту.
2.Қарамен жазылған үстеулерге сұрақ қойғызып, мағынасын анықтау.
Кеше, ертең, кеш, ерте, жаңа, қазір, таңертең – қашан?
! Қимылдың, іс-әрекеттің мезгілін білдіретін сөздерді мезгіл үстеулері дейміз. Мезгіл үстеуі қашан? деген сұраққа жауап беріп, етістікпен байланысады.
Мысалы: бүгін апарды, ертең келеді, күні бойы күтті.
2-жаттығу.
Жұмбақты көшіріп жазу.
Күндіз бармын, түнде жоқ,
Ішім жанып тұрған от.
Кештетіп барып сөнемін,
Таңертең қайтып келемін. ( күн )
*Үстеулердің астын сызу. Олар үстеудің қай түріне жататынын сұрақ қойып анықтау.
- Үстеу қай сөзбен байланысып тұр?
3-жаттығу.
1.Мәтінді оқыту.
2.Мезгіл үстеулерін өздері байланысқан етістіктерімен бірге көшіріп жазғызу.
4-жаттығу.
Мына сөздердің мағынасын білдіретін сөздерді табыңдар.
Ертеңгі уақыт – таңертең. Ертеңнен арғы күн – бүрсігүні. Осы жылы – биыл. Өткен жыл – былтыр. Қараңғы кез – түнде.
Сөздердің бірігуі арқылы жасалған үстеулерді ата.
Таңертең, бүрсігүні, биыл.
Олар қалай жазылады?
Биыл үстеуі бұл жыл деген сөздердің бірігуі арқылы жасалғанын есіңде сақта.
Сол үстеулерді қатыстырып, сөйлем құрастырып жазыңдар.
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
1.Қызықты тапсырмалар.
2.Топшамамен жұмыс.
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
5-жаттығу. (150-бет)
Берілген үстеулерге қарсы мәнді үстеу жаз.
106-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Мезгіл үстеу.
Сабақтың мақсаты: а) Мезгіл үстеу, оған қойылатын сұрақтармен таныстыру. Үстеулердің
мағыналық түрлері туралы алғашқы білімдерін қалыптастыру. Мезгіл
үстеулерін қатыстырып сөйлем құрастыра білуге және сөйлем ішінен
мезгіл үстеулерін таба алуға үйрету.
ә) Оқушылардың сөздік қорларын молайту.
б) Ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II.Үй тапсырмасын тексеру.
5-жаттығу.
Берілген үстеулерге қарсы мәнді үстеу жазу.
Ереже сұрау, мысалдар келтірту.
Шығармашылық диктант.
III. Жаңа сабақ.
- Үстеу дегеніміз не?
- Ол қандай сұрақтарға жауап береді.
- Үстеу мағына жағынан қай сөз табына қатысты айтылады?
- Үстеу мен сын есімді қалай ажыратуға болады?
- Мезгіл үстеу дегеніміз не?
- Қандай сұраққа жауап береді?
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу.
1.Сөйлемдерді көшіріп жазу.
2.Мезгіл үстеулердің астын сызып, сұрақ қою.
Бүгін, кешке, бір күні, жақында, түнде, таңертең – қашан?
2-жаттығу.
Сурет бойынша мезгіл үстеулерін қатыстырып, «Ауыл адамдарының еңбегі» деген мәтін құрастырып жазу.
3-жаттығу.
1.Өлеңді оқып, жатқа жазу.
2.Үстеулерге сұрақ қойып, астын сызу.
5-жаттығу.
1.Жұмбақты көшіріп жазып, шешуін табу.
2.Үстеулердің астын сызу.
Әлемнің бар екі күзетшісі:
Бірі – күндіз тынығады,
Бірі – түнде тынығады.
(Күн мен ай)
Мағынасына қарай қандай үстеу екенін айтыңдаршы.
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
Сұрақ-жауап арқылы бекіту.
1.Қызықты тапсырмалар.
«Сөз ойла, тез ойла»
«Саңырауқұлақ» сөзінен бірнеше сөз ойлап жаз.
2.Топшамамен жұмыс.
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
4-жаттығу. (151-бет)
Берілген үстеулерді қатыстырып, сөйлем құрастырып жазу.
107-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Мекен үстеу.
Сабақтың мақсаты: а) Мекен үстеулері туралы алғашқы түсініктерін қалыптастыру. Оларға
сұрақ қоя білуге үйрету. Сөйлем ішінде мекен үстеулерін өздерінің
байланысты сөзімен бірге таба алуға үйрету.
ә) Үстеудің түрлері туралы алған білімдерін ары қарай тереңдету.
б) Туған жерін құрметтеуге тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II.Үй тапсырмасын тексеру.
4-жаттығу.
Берілген үстеулерді қатыстырып, сөйлем құрастырып жазу.
III. Жаңа сабақ.
- Мезгіл үстеу дегеніміз не?
- Қандай сұраққа жауап береді?
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу.
1.Үстеулерді оқыту. Қайда? сұрағына жауап беретін үстеулерді тауып, етістіктермен тіркестіріп жазу.
Төменде тұр. Тыста жүр. Алыста кетіп барады. Ілгері жүріп кетті. Алда келе жатыр.
Үстеулердің мағынасын анықтаңдар.
! Іс-әрекеттің болған орнын, бағытын білдіріп, кайда? қайдан? деген сұрақтарға жауап беретін үстеулерді мекен үстеу дейміз.
Мысалы: төмен түсті, тысқа шықты, әрі-бері жүгірді.
2-жаттығу.
1.Мәтінді түсініп оқыту.
2.Мекен үстеулерін тауып, сұрақ қою арқылы қандай сөз табымен тіркесіп тұрғанын айтқызу.
3.Мекен үстеулерін тіркесіп тұрған сөзімен бірге көшіріп жазу.
Ауылдан тысқары, осында болады, ары-бері жүгіріп, мұнда тұратын.
! Тәуелдік жалғауы жалғанған ортасы, жағасы, шеті деген сияқты сөздер мекен үстеуі болмайтынын есіңде сақта!
4-жаттығу.
1.Сөйлемдерді көшіріп жазғызу.
2.Сөйлемдерді сөйлем мүшесіне талдату.
3.Үстеулерді тауып, оның қандай сөйлем мүшесі болып тұрғанын анықтату.
5-жаттығу.
1.Әңгімені көшіріп жазғызу.
2.Үстеулерді тауып, сұрақ қойғызу.
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
Сұрақ-жауап арқылы бекіту.
Қосымша тапсырма.
1.Түлкі, жолбарыс сөздерінен сөз құрату.
Түлкі- үкі, күл, үтік, үк, күт, іл.
Жолбарыс – жол, барыс, бор, бас, жар, сары, жасыл, лас т.б.
2. «Түлкі» сөзін септеу.
3. «Жолбарыс» сөзіне дыбыстық талдау жасау.
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
3-жаттығу. (152-бет)
108-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Мекен үстеу.
Сабақтың мақсаты: а) Мекен үстеулері туралы алғашқы түсініктерін қалыптастыру. Оларға
сұрақ қоя білуге үйрету. Сөйлем ішінде мекен үстеулерін өздерінің
байланысты сөзімен бірге таба алуға үйрету.
ә) Үстеудің түрлері туралы алған білімдерін ары қарай тереңдету.
б) Туған жерін құрметтеуге тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II.Үй тапсырмасын тексеру.
Жаттығуларын тексеру. 3-жаттығу.
Ереже сұрау.
III. Жаңа сабақ.
- Мекен үстеу дегеніміз не?
- Қандай сұраққа жауап береді?
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу.
1.Сөйлемдерді көшіріп жазу. Мекен үстеулердің астын сызғызу.
2.Сұрақ қою арқылы мекен үстеулерді қай сөзбен тіркесіп тұрғанын айтқызу.
2-жаттығу.
1.Үстеулерді оқыту.
2.Олар қандай сұраққа жауап беретініне байланысты топтпрға бөліп жазғызу.
Қашан? Бұрын, күні-түні, күні бойы, үнемі, былтыр.
Қайда? Алыста, тыста, артта, кейін.
Қалай? Жылдам, ақырын, әрең.
3-жаттығу.
1.Жұмбақты оқытып, шешуін тапқызу.
Жасыл желек көгалда,
Бірде артқа,
Бірде алға,
Желаяқ көп бала,
Таласып жүр бір шарға.
(футболшылар)
2.Сұрақ қою арқылы мекен үстеулерді тапқызу.
3.Осы үстеулерді қатыстырып, сөйлем құрап жазғызу.
5-жаттығу.
1.Кейін, сонда үстеулеріне өйлем ойлап жазу.
Үлгі: Жұман мен Есен бір топ балалардан бөлінді де, кейін (қайда?) жүрді.
Кітапты кейін (қашан?) қайтарып беруге уәде етті.
2.Сұрақ қою арқылы үстеулердің мағынасын анқтату.
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
Сұрақ-жауап арқылы бекіту.
Шығармашылық диктант.
Сөздерді мағыналарына қарай анықтап, өзара үйлесімді сөздермен тіркестіріп, қос сөз жасап, оларды жазып көрсету.
Аяқ, қару, туған, ыдыс, жеті, емін, астан, ұшан, жаман, көрпе, қол, сегіз, аяқ, жәутік, теңіз, еркін, кестен, туыс, жастық, жарақ.
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
4-жаттығу. (153-бет)
109-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Сын-қимыл үстеуі.
Сабақтың мақсаты: а) Сын-қимыл үстеулері және оларға қойылатын сұрақпен таныстыру.
Үстеулерді мағынасына қарай топтай білуге үйрету. Үстеуге сөз табы
ретінде анықтама бере білу.
ә) Сөздік қорларын, үстеуге қатысты білімдерін дамыту.
б) Сауатты, таза жазуға тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II.Үй тапсырмасын тексеру.
Жаттығуларын тексеру.
4-жаттығу.
Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді қойып, көшіріп жазу.
Ол сөздерге сұрақ қойып, мағынасын анықтату.
Ереже сұрау.
III. Жаңа сабақ.
- Үстеу дегеніміз не?
- Үстеудің қандай түрлері бар?
- Мезгіл үстеу дегеніміз не? Сұрағын ата?
- Мекен үстеу дегеніміз не?
- Қандай сұраққа жауап береді?
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу.
1.Қарамен жазылған үстеулерге сұрақ қойып, мағынасын анықтату.
- Қос сөзден жасалған үстеуді атаңдар.
- Үстеулер қай сөзбен байланысып тұр?
! Іс-әрекеттің амалын, тәсілін, бейнесін білдіретін үстеуді сын-қимыл үстеуі дейміз. Ол қалай? деген сұраққа жауап береді.
Мысалы: ақырын жүрді, әрең көрінді, балаша күлді.
2-жаттығу.
1.Сөйлемдерді көшіріп жазу.
2.Қалай? деген сұраққа жауап беретін үстеулердің астын сызу.
3.Қарама-қарсы мағынадағы үстеулерді тапқызу.
Қалай?етпетінен, шалқаынан тсіп, жай, шапшаң, ақырын, тез.
4-жаттығу.
1.Екі бағандағы сөздерден қос сөз жасап жаз.
Оқта-текте, сөзбе-сөз, жол-жөнекей, бүгін-ертең, ары-бері.
- Бұл сөздер қай сөз табы болып тұр?
- Дефис арқылы жазылатын үстеулерге мысал келтіріңдер.
5-жаттығу.
- Бала қалай жатыр?
- Жатыс түрлерін атаңдар.
- Қай сөздер сын-қимыл үстеуі болып тұр?
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
1.Қызықты тапсырмалар.
2.Топшамамен жұмыс.
Сұрақ-жауап арқылы бекіту.
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
3-жаттығу. (154-бет)
110-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Сын-қимыл үстеуі.
Сабақтың мақсаты: а) Сын-қимыл үстеулері және оларға қойылатын сұрақпен таныстыру.
Үстеулерді мағынасына қарай топтай білуге үйрету. Үстеуге сөз табы
ретінде анықтама бере білу.
ә) Сөздік қорларын, үстеуге қатысты білімдерін дамыту.
б) Сауатты, таза жазуға тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II.Үй тапсырмасын тексеру.
Жаттығуларын тексеру.
3-жаттығу.
Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді қойып, көшіріп жазу.
Үстеулерге сұрақ қойып, үстеудің қай түрі екенін айту.
Үстеу мен етістіктің байланысынсызба арқылы көрсету.
Ереже сұрау.
III. Жаңа сабақ.
- Сын-қимыл үстеуі дегеніміз не?
- Қандай сұраққа жауап береді?
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу.
1.Сөйлемдерді оқыту.
2.Қарамен жазылған сын-қимыл үстеулеріне сұрақ қойып, олардың қандай сөзбен байланысып тұрғанын анықтату.
Баяу, әрең, тез-тез, ақырын, қисайып, қатты-қатты, жай, жалма-жан, кілт, зорға – қалай?
- Үстеулер қалай жасалған?
2-жаттығу.
1.Сөйлемдерді көшіріп жазу.
2.Үстеулердің астын сызу.
3.Үстеулерге сұрақ қойып, мағынасын анықтату.
Қалай? Дереу, әзер, құлшына, баяу, асығыс, әрең.
3-жаттығу.
1.Үстеулерді оқыту.
2.Үстеулерді мағынасына қарай топтап жазуғызу.
Мезгіл үстеу Мекен үстеу Сын-қимыл үстеу
Бұрын алда әрі-бері
таңертең төменде бостан-бос
жазғытұрым сыртта ақырын
ерте қолма-қол
қазір балаша
баяғыда емін-еркін
күні-түні жаңаша
әрең
бұлбұлша
зорға
жоғары-төмен
жүрелей
осылай
Қос сөз боп тұрған үстеулерді атаңдар.
4-жаттығу.
1.Сөйлемдерді оқыту.
Таза жазды. Баяу жазды.
Қатты күлді. Әрең күлді.
Көңілді жүрді. Тез жүрді.
Сыпайы сөйледі. Ақырын сөйледі.
Қарамен жазылған сөздерге сұрақ қойыңдар.
Олар қай сөз табымен байланысып тұр?
Етістіктердің орнына зат есім қойып айтып көріңдер.
Қай бағандағы етістіктерді зат есіммен ауыстыруға болмайды?
! Сын есім етістікпен байланысып айтылғанда, сын-қимыл үстеуі сияқты қалай? деген сұраққа жауап береді. Ондай сын есімдер зат есіммен де, етістікпен де байланысады.
Мысалы: таза жазды, таза су.
Ал үстеу етістікке қатысты айтылады.
Мысалы: ақырын сөйледі.
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
1.Қызықты тапсырмалар.
2.Топшамамен жұмыс.
Сұрақ-жауап арқылы бекіту.
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
5-жаттығу. (156-бет)
111-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Шылау
Сабақтың мақсаты: а) Шылаулардың толық мағынасы жоқ, бірақ сөз бен сөзді, сөйлем мен
сөйлемді байланыстырып немесе қосымша мағына үстеп тұратын көмекші
сөздер екенін түсіндіру.
ә) Жаттығуларды ауызша, жазбаша орындату арқылы шылауларды шылау
тұлғалас қосымшалардан ажырата білу дағдыларын қалыптастыру.
б) Сабақ барысында еңбекқорлыққа, салт-дәстүрді сыйлауға тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II.Үй тапсырмасын тексеру.
Жаттығуларын тексеру.
5-жаттығу.
Ереже сұрау.
III. Жаңа сабақ.
Кестемен жұмыс.
Кестеде берілген сөздер оқылып, төмендегідей тапсырмалар орындалады.
| Мысалдар | Мағынасы жоқ сөздер |
| 1.Марат та, Асқар да, Гүлсім де циркке барды. 2.Атырау облысынан адамзат тарихы үшін бағалы екінші алтын адам табылды. 3.Асан мен Үсен жұртта қалып қойды. | та, да, де. үшін
мен |
1.Сөйлемдегі сөздерді сөз таптарына талдату.
2.Сөйлем мүшелеріне талдату.
3.Сұраққа жауап бермейтін, жеке мағынасы жоқ сөздерді тауып, кестенің екінші бағанына жазу.
4.Бұл сөздер өздері тіркескен сөздерге қосымша мағына үстеп немесе сөз бен сөзді байланыстырып тұрғаны айтылады.
Мысалы: да, де сөздері күшейткіш мән үстеп тұрса, үшін сөзі мақсат мәнін үстеп тұр, ал мен сөзі сөз бен сөзді байланыстырып тұр.
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу.
1.Сөйлемдерді көшіріп жазу.
2.Қарамен жазылған сөздерді жеке оқыту. Олардың өз алджына толық мағынасы болмайтынына көңіл аударту.
2-жаттығу.
1.Өлеңді түсініп оқытып, өзіндік мағынасы жоқ сөздерді тапқызу.
2.Өлеңдегі өзіндік мағынасы жоқ сөздерді қатыстырып, бірнеше сөйлем құрастырып жазу.
! Тілімізде өз алдына толық мағынасы жоқ сөздер шылау деп аталады. Шылаулар сөз бен сөзді, сөйлем мен мөйлемді байланыстырады. Шылаулар: мен (бен, пен), және, да (де), та (те), ма (ме), ба (бе), па (пе), дейін (шейін), қана (ғана), қой (ғой), үшін, туралы, -ақ, -ау.
3-жаттығу.
Өлеңді түсініп оқыту. Шылауларды тапқызу.
Өлең не туралы?
Өлең арқылы «Босағаң берік болсын!» деген тілекті не үшін айтатынын анықтаңдар.
4-жаттығу.
Төмендегі шылауларды қатыстырып, сөйлем құрастырып жазғызу.
Үшін, бен, -ақ, па, туралы, да.
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
«Ойланайық, балақай» дидактикалық ойыны.
Шарты: Тақтаға сөйлемдер жазылады. Көп нүктенің орынан тиісті шылауды қойып, сөйлемдерді
көшіріп жазу, сызба бойынша шылауларды қатыстырып, сөйлем құрастырып жазу.
1.Назым ... , Назгүл ... мектепте оқиды. Мектеп алдына бір топ мұғалімдер ... оқушылар ағаш отырғызып жатыр. Сыныпта Ілияс ... жүзе алады. Сен «Алпамыс» жырын оқыдың ... ?
2. 1. және .
2. та, да, де .
3. қана .
4. ғой.
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
5-жаттығу. (158-бет)
114-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Да (де), та (те) шылаулары
Сабақтың мақсаты: а) Да (де), та (те) шылаулары жатыс септік жалғауларына ұқсас келетіндігі,
бұл шылаулардың бөлек жазылатындығы және өзі тіркескен сөзге
күшейткіш үстеме мағына үстеп тұратындығын түсіндіру.
ә) Жаттығуларды ауызша, жазбаша орындату арқылы да, де, та, те
шылауларын шылау тұлғалас қосымшалардан ажырата білу дағдыларын
қалыптастыру.
б) Сабақ барысында еңбекқорлыққа, кішіге қамқор болуға тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II.Үй тапсырмасын тексеру.
1. Жаттығуларын тексеру.
5-жаттығу.
Сөйлемдер оқылады, ішінен шылауларды табу.
2. Ереже сұрау.
Оқушылардың алдыңғы сабақта мен (бен, пен), және шылаулары туралы алған білімдері пысықталады.
III. Жаңа сабақ.
Кестемен жұмыс.
Тақтаға екі бағанға сөйлемдер жазылып, оқушыларға оқытылады.
| 1.Орманда өсімдіктердің алуан түрі өседі. 2.Нұргүлде М.Әуезовтың шығармалар жинағы бар. 3.Қоста жылқышылар отыр. 4.Аңшының көзі ақсаңдай басып бара жатқан елікте болды. | 1.Көктем шыға орман да шуға толды. 2.Биыл Асылбекова Нұргүл де педагогикалық практикадан өтеді. 3.Асылдың көзіне қос та, жылқылар да түспеді. 4.Хайуанаттар бағында елік те бар. |
Бірінші бағандағы сөйлемдер оқылып, қарамен жазылған сөздердің түбірі мен қосымшасы ажыратылады.
Қарамен жазылған сөздерге жалғанған қосымшалар жатыс септігінің жалғауы екені айтылады.
Екінші бағандағы сөйлемдер оқылып, ешқандай мағынасы жоқ, сұрақтарға жауап бере алмайтын сөздер, яғни шылаулар табылады.
Бұл шылаулардың күшейткіш мағына үстеп тұрғаны түсіндіріледі.
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу.
Нақыл сөздерді көшіріп жазу.
Берілген нақыл сөздер оқылып, мағынасы ашылады. Шылаулар табылады және олардың өздері тіркескен сөзге күшейткіш мағына үстеп тұрғаны айтылады.
2-жаттығу.
Сөйлемдерді көшіріп жазып, шылаулардың астын сызады.
Қай сөйлемде бірыңғай сөздермен қайталанып тіркескен шылаулар бар? (1,3,4-ші сөйлемде: домбыра да, қобыз да, өрік те, мейіз де оқуға да, ойнауға да).
Екінші сөйлемде шылау қандай сөз таптарының арасында келіп тұр? (Бірыңғай қолданылған екі сын есімнің арасында келіп тұр. Мысалы, әсем де нәзік).
Шылаулардың арасына қойылған тыныс белгісіне назар аударыңдар. Қай сөйлемдерде шылаулардың арасына үтір қойылған?
Ереже түсіндіріледі.
Бірыңғай сөздермен қайталанып тіркескен да (де), та (те) шылауларының арасына үтір қойылады.
Бірыңғай қолданылған екі сын есімнің арасында келсе, онда ешқандай тыныс белгі қойылмайды.
3-жаттығу.
Тиісті тыныс белгісін қойып, сөйлемдерді көшіріп жазады.
4-жаттығу.
Өлеңді мәнерлеп оқыту. Шылауларды табу.
Сұраулы мағына үстеп тұрған шылауды атау (пе).
Да (де), та (те) шылауларын қатыстырып, бірнеше сөйлем құрастырып жазу.
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
Сынып оқушыларын 2 топқа бөліп, 3 сөйлемнен құрастырып жазғызу.
I деңгейлік тапсырма.
I топ құрастырған сөйлемде жатыс септігінің жалғауы жалғанған сөз болуы тиіс.
II топ құрастырған сөйлемде да (де), та (те) шылаулары болуы тиіс.
II деңгейлік тапсырма.
I топтың құрастырған сөйлемдерінде бірыңғай қайталанып тіркескен шылаулар болуы қажет.
II топтың құрастырған сөйлемдерінде бірыңғай қолданылған екі сын есімнің арасында шылау болуы керек.
III деңгейлік тапсырма.
I топқа қойылатын сұрақ:
II топ мүшелері құрастырған сөйлемдерде неге үтір қойылмады?
II топ мүшелеріне сұрақ:
I топ мүшелері құрастырған сөйлемдерде шылаулардың арасына неліктен үтір қойылған?
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
5-жаттығу. (161-бет)
115-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Ма (ме), ба (бе), па (пе) шылаулары
Сабақтың мақсаты: а) Ма (ме), ба (бе), па (пе) шылаулары сөйлемге сұрау мәнін үстеп, сұраулы
сөйлем жасаудың бір жолы болып табылатынын және олардың өзі
тіркескен сөзден бөлек жазылатынын түсіндіру.
ә) Жаттығуларды ауызша, жазбаша орындату арқылы ма, ме, ба, бе, та, те
шылауларын шылау тұлғалас қосымшалардан ажырата білу дағдыларын
қалыптастыру.
б) Сабақ барысында еңбекқорлыққа, салт-дәстүрді сыйлауға тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II.Үй тапсырмасын тексеру.
1. Жаттығуларын тексеру.
5-жаттығу.
Сөйлемдер оқылып, ішінен шылауларды табу.
Сөйлемдерді шылауларсыз оқытып, оларды шылауларсыз да айтуға болатындығы айтылады.
2. Ереже сұрау.
III. Жаңа сабақ.
Кестемен жұмыс.
Тақтаға екі бағанға сөйлемдер жазылған кесте ілінеді.
| 1.Әсемпаз болма әрнеге (Абай). 2.Сөйлеп тұрған адамның сөзін бөлме. 3.Кітаптың бетіне жазба. 4.Көшені бостан босқа кезбе. 5.Нанды баспа. 6.Арқанды ортан белінен кеспе. | 1.Айгүл үйде қалмай ма? 2.Балалар ертең келе ме? 3.Демалыста ауылға барасың ба? 4.Мектепте өтетін жарысқа келесің бе? 5.Назым кітап сөресінен кітап алмап па? 6.Астанадан қонақтар келіп пе? |
1. Екі бағандағы сөйлемдерді оқылып, 1-ші бағандағы сөйлемдер хабарлы, ал екінші бағандағы сөйлемдер сұраулы сөйлемдер екені анықталады.
2. Бірінші бағандағы сөйлемдердің ішіндегі қарамен жазылған сөздердің түбірі мен қосымшасы ажыратылады. Мысалы, бол – түбірі, -ма болымсыз етістік тудыратын жұрнақ. Болымсыз етістік жұрнағы түбірге қосылып жазылады және бұйрықты мағына береді.
3.Екінші бағандағы сұраулы сөйлем тудырып тұрған шылауларды тапқызу.
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу.
С.Торайғыровтың балалық туралы жазған өлеңі оқылып, мазмұны ашылады.
Өлеңнен сұрау мағынасын беріп тұрған шылауларды табу.
Өлеңді көшіріп жазып, шылаулардың астын сызу.
2-жаттығу.
Мәтінді түсініп оқытып, көшіріп жазғызу.
Шылауларды тауып, олардың қандай мағынада жұмсалып тұрғанын айту.
! Ма (ме), ба (бе), па (пе) шылаулары өздері қатысты сөздерге сұрақ мағынасын үстейді. Мысалы: Жаза аласың ба? Сенесің бе?
Қайталанған ма (ме), ба (бе), па (пе) шылауларының арасына үтір, соңғысынан кейін сұрақ белгісі қойылады. Мысалы: Бойы ұзын Анар ма, Айгүл ме?
3-жаттығу.
Өлеңді түсініп оқып, тек сұраулы сөйлемдерді көшіріп жазғызу.
Сұраулық мағына беріп тұрған шылаулардың астын сызу.
4-жаттығу.
Жақша ішіндегі жұрнақ пен шылауды ажыратып, тиісті тыныс белгісін қойып, сөйлемдерді көшіріп жазу.
Шылаулар қалай жазылады?
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
Сұрақтар мен тапсырмалар:
- ма (ме), ба (бе), па (пе) шылауларының қызметін айтыңдар.
- Бұл шылаулар қандай жұрнаққа ұқсас келеді және олардың қандай айырмашылығы бар?
- Шылауларды қатыстырып, бірнеше сөйлем құрастырыңдар.
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
5-жаттығу. (163-бет)
Суретке қарап, мәтін құрастырып жазу.
Сұраулық мағына беретін шылаулардың астын сызғызу.
116-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Үшін, туралы, дейін (шейін) шылаулары
Сабақтың мақсаты: а) Үшін, туралы, дейін (шейін) шылаулары септік жалғаулы сөздермен
тіркесіп келіп, оған қосымша мән үстеп тұратындығын және оны екінші
сөзбен байланыстыратындығын ұғындыру.
ә) Жаттығуларды ауызша, жазбаша орындату арқылы шылау туралы алған
білімдерін іс жүзінде қолдана білу дағдыларын қалыптастыру.
б) Сабақ барысында еңбекқорлыққа, салт-дәстүрді сыйлауға тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II.Үй тапсырмасын тексеру.
1. Жаттығуларын тексеру.
5-жаттығу.
Суретке қарап, мәтін құрастырып жазу.
Сұраулық мағына беретін шылаулардың астын сызғызу.
2. Ереже сұрау.
- Шылаудың басқа сөз таптарынан қандай айырмашылықтары бар?
- Не себепті шылаулар сөйлем мүшесі бола алмайды?
- Сұраулық мағына үстеп тұратын шылауларды атаңдар.
- Өзі тіркескен сөзге сұраулық мағына үстеп тұратын шылауларды қатыстырып, сөйлем құрастырыңдар.
III. Жаңа сабақ.
Кестемен жұмыс.
Тақтаға екі бағанға сөйлемдер жазылған кесте ілінеді.
| 1.Атам маған Қамбар батыр ... жыр айтып берді. 2.Ана баласы ... түн ұйқысын төрт бөледі. 3.Әлі тау басына ... біраз жер бар. | туралы, үшін, дейін (шейін) |
Оқушылар мынадай тапсырмаларды орындайды:
Көп нүктенің орнына тиісті шылауларды қойып, сөйлемдерді оқиды;
Шылаулардың тіркесіп тұрған сөздері қай сөз табы және олар қай септікте тұрғанын анықтайды;
Шылаулардың қызметін анықтайды.
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу.
Үшін, туралы, дейін (шейін) шылауларының өзіндік белгілері қарастырылады:
Үшін, туралы, дейін (шейін) шылаулары өзінің алдындағы сөздерінің белгілі бір септікте тұруын қажет етеді;
үшін, туралы шылаулары атау септіктегі, дейін, шейін шылаулары барыс септіктегі сөздермен тіркеседі;
Бұл шылаулар белгілі септік жалғаулы сөздермен тіркесіп, оған қосымша (мезгілдік, мекендік т.б) мән үстейді;
өздері тіркескен сөздерден бөлек жазылады.
! Үшін, туралы, дейін (шейін) шылаулары өзі тіркескен сөзге үстеме мағына береді. Сонымен бірге өзінің алдындағы сөздердің белгілі бір септікте тұруын қажет етеді. Үшін, туралы шылаулары атау септіктегі, дейін, шейін шылаулары барыс септіктегі сөздермен тіркеседі.
Мысалы: Отан үшін отқа түс, күймейсің. Кешке дейін кел.
2-жаттығу.
Мәтінді түсініп оқытып, көшіріп жазғызу.
Шылауларды тауып, қай сөзбен тіркесіп тұрғанын анықтату (туралы).
Туралы, дейін (шейін) шылауларын қатыстырып, сөйлем құрастырып жазу.
3-жаттығу.
Мақалдарды оқытып, мағынасын ашу.
Шылауларды табу.
Үшін, да.
5-жаттығу.
Көп нүктенің орнына тиісті шылауды қойып, сөйлемдерді көшіріп жазу.
Шылаулар қай септіктегі сөздермен тіркесіп тұрғанын анықтаңдар.
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
а) Сұрақтар мен тапсырмалар:
- Үшін, туралы шылаулары қай септіктегі сөздермен тіркеседі?
- Дейін, шейін шылаулары ше?
Осы шылауларды қатыстырып, сөйлем құрастырыңдар.
ә) Топшамамен жұмыс.
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
4-жаттығу. (164-бет)
Өлеңді көшіріп жазып, шылаулардың астын сызу.
117-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Қой (ғой), қана (ғана), -ақ, -ау шылаулары
Сабақтың мақсаты: а) Қой (ғой), қана (ғана), -ақ, -ау шылаулары өзі тіркесіп тұрған сөзге немесе
сөйлемге нақтылау, күшейту, шектеу, өтініш сияқты қосымша мағына
үстейтіндігін ұғындыру.
ә) Жаттығуларды ауызша, жазбаша орындату арқылы шылау туралы алған
білімдерін іс жүзінде қолдана білу дағдыларын қалыптастыру.
б) Сабақ барысында туған жерге деген сүйіспеншіліктерін арттыру,
ұлтжанды, өз ұлтын сүйетін жеке тұлғаны тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II.Үй тапсырмасын тексеру.
1. Жаттығуларын тексеру.
4-жаттығу.
Өлеңді көшіріп жазып, шылаулардың астын сызу.
2. Ереже сұрау.
- Үшін, туралы шылауларын қатыстырып, сөйлем құрастыру.
- Дейін, шейін шылаулары қай септікте тұрған сөзбен тіркеседі?
III. Жаңа сабақ.
Кестемен жұмыс.
Тақтаға екі бағанға сөйлемдер жазылған кесте ілінеді.
| 1.Гүлнар, әжеңе жүн түтуге көмектесе ... . 2.Серуенге Аслан ... денсаулығына байланысты бара алмай қалды. 3.Күнім-..., далада көп жүрдің ... . 4.Өрістен көк тайлақ ... келмеді. | қана (ғана), қой (ғой), -ақ, -ау. |
Оқушылар мынадай тапсырмаларды орындайды:
ғой шылауы нақтылау сияқты мағына үстеп тұр;
қана (ғана) шылауы шектеу, даралау сияқты мағына үстеп тұр;
-ақ шылауы күшейтусияқты мағына үстеп тұр;
-ау шылауы күшейту, даралау сияқты мағына үстеп тұр;
-ақ, -ау шылаулары дефис арқылы бөлініп жазылады.
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу.
Сөйлемдерді көшіріп жазып, шылауларды табу.
Шылаулардың өздері тіркескен сөздерге қандай мағына үстеп тұрғанын түсіндіру. Мысалы:
Бірінші, үшініші сөйлемдердегі ғана, қана шылаулары шектеу мағына үстеп тұр.
Екінші, төртінші сөйлемдердегі қой, ғой шылаулары сөйлемге нақтылау сияқты мән беріп тұр.
Бесінші сөйлемдегі –ақ шылауы өзі тіркескен сөзге күшейткіш мәнді білдіріп тұр.
2-жаттығу.
Қой (ғой), қана (ғана), -ақ, -ау шылауларын қатыстырып, сөйлем құрастырылып жазылады.
! Қой (ғой), қана (ғана), -ақ, -ау шылаулары өздері тіркескен сөздерге шектеу, даралау, өтініш, тағы басқа мағыналар үстейді.
Қой (ғой) шылаулары өзі тіркескен сөзбен бірге сөйлемде баяндауыштың қызметін атқарады.
Мысалы: Балапандарға жем бере ғой.
-ақ, -ау шылаулары өзі тіркескен сөзден дефис арқылы бөлініп жазыласы.
Мысалы: Данышпан болмай-ақ кішіпейіл атануға болады.
3-жаттығу.
1.Өлеңді оқытып, мазмұнын ашу.
2.Өлеңді жатқа жазғызу.
Ереже түсіндіріледі.
Өлеңнен шылауды тауып, оның қандай мағына беріп тұрғанын айтқызу.
Мысалы: ғана шылауы жаңа сөзіне тіркесіп, шектеу, даралау мағынасын үстеп тұр.
4-жаттығу.
1.Оқулықта берілген сөздерге қана (ғана), -ақ шылауларының тиістісін қосып айту.
Мысалы: Баян ғана, Перизат қана, сендер ғана, біз ғана, сағат қана, әжесі ғана.
Жазбай-ақ, ертең-ақ, тасып-ақ, сендер-ақ.
2.Осы сөздерді қатыстырып, бірнеше сөйлемдер құрастырып жазу.
3.Құрастырған сөйлемдерді шылаусыз оқып, шылаулы түрімен салыстыру.
- Шылаулы сөйлемде даралау мағынасы үстем болып тұр. Бұл сөйлемді шылаусыз да оқуға болады. Өйткені бұл сөйлемде ғана шылауы сөз бен сөзді байланыстырып тұрған жоқ, тек қосымша мағына үстеп тұр.
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
а) Сұрақтар мен тапсырмалар:
- Қой (ғой), қана (ғана), -ақ, -ау шылаулары өздері тіркескен сөздерге немесе сөйлемге қандай мағына үстейді?
- Қандай шылаулар дефис арқылы бөлініп жазылады?
- Қай шылаулар өзі қатысты сөзбен бірге сөйлемде баяндауыш қызметін атқарады?
Осы шылауларды қатыстырып, сөйлем құрастырыңдар.
ә) Топшамамен жұмыс.
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
5-жаттығу. (166-бет)
118-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Шылаулар мен шылау тұлғалас қосымшалардың жазылуы.
Сабақтың мақсаты: а) Шылаулардың өздері қатысты сөздерден бөлек жазылатындығы және
кейбірі дефис арқылы жазылатындығы түсіндіріледі.
ә) Жаттығуларды ауызша, жазбаша орындату арқылы шылау туралы алған
білімдерін іс жүзінде қолдана білу дағдыларын қалыптастыру.
б) Сабақ барысында еңбекқорлыққа, салт-дәстүрді сыйлауға тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II.Үй тапсырмасын тексеру.
1.Ереже сұрау.
2.Тест жұмысы.
III. Жаңа сабақ.
Кестемен жұмыс.
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу.
1.Әр қатардағы сөйлемдерді салыстырып оқыту.
2.Сөйлемдерді көшіріп жазып, шылаудың астын бір сызықпен, шылауға ұқсас қосымшалардың астын екі сызықпен сызу.
2-жаттығу.
Жұмбақты көшіріп жазғызу.
Жатыс септіктегі жалғаудың астын бір сызықпен, шылаудың астын екі сызықпен сызу.
Шешуі: аққу
Жатыс септік жалғауы жалғанған сөзге де шылауын тіркестіріп айтып көріңдер.
! Қосымша сөзбен бірге жазылады, шылау бөлек жазылады.
Мысалы: Әуеде бүркіт қалықтап ұшып жүр. Бақа суда да, құрлықта да тіршілік етеді.
3-жаттығу.
1.Өлеңді мәнерлеп оқытып, мазмұнын ашу.
2.Өлеңнен шылауларды тапқызу.
- Өлеңдегі мен қай жерде шылау, қай жерде есімдік? Сұрақ мағынасын үстеп тұрған шылаулардың қай сөз табынан кейін келгенін айтыңдаршы?
4-жаттығу.
1.Көп нүктенің орнына ма (ме), па (пе), ба (бе) шылауларының тиістісін қойып жазу.
- Шылаулар қай сөзбен тіркесіп тұр?
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
а) Шылауларды қатыстырып, сөйлем құрастырыңдар.
ә) Топшамамен жұмыс.
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
5-жаттығу. (167-бет)
119-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Шылаулар мен шылау тұлғалас қосымшалардың жазылуы.
Сабақтың мақсаты: а) Шылаулардың өздері қатысты сөздерден бөлек жазылатындығы және
кейбірі дефис арқылы жазылатындығы түсіндіріледі.
ә) Жаттығуларды ауызша, жазбаша орындату арқылы шылау туралы алған
білімдерін іс жүзінде қолдана білу дағдыларын қалыптастыру.
б) Сабақ барысында еңбекқорлыққа, салт-дәстүрді сыйлауға тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II.Үй тапсырмасын тексеру.
1.Жаттығуларын тексеру.
2.Ереже сұрау.
III. Жаңа сабақ.
Кестемен жұмыс.
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу.
Екі бағандағы сөйлемдерді салыстырып оқыту.
Мен (бен, пен) қай сөйлемде шылау, қай сөйлемде қосымша болып тұр?
Мен (бен, пен) шылаулары кездесетін сөйлемдерді көшіріп жаз.
! Мен (бен, пен) шылаулары бірыңғай екі сөзді байланыстырады да, екеуінің ортасында бөлек жазылады.
Мысалы: Жемшашарға торғай мен кептер қонақтады.
2-жаттығу.
Зат атауларын мен (бен, пен) шылаулары арқылы байланыстырып, сөйлем құрастырып жазу.
3-жаттығу.
1.Өлеңді жатқа жазу.
2.Өлеңдегі шылауларды бір сызықпен, жатыс септігі жалғанған сөзді екі сызықпен сызу.
3.Шылаулар тіркескен сөздер қай септікте тұрғанын анықтату.
! да (де), та (те) шылаулары атау септіктегі сөзбен байланысады да, бөлек жазылады.
Мысалы:Балға да, балта да еңбек құралына жатады.
-да (-де), -та (-те) жатыс септік жалғаулары өзі жалғанған сөзбен бірге жазылады. Ондай жалғаулы сөз кейде баяндауыш, кейде тұрлаусыз мүше болады.
Мысалы: Өрісте малдар жайылып жүр. Малдар күні бойы өрісте.
5-жаттығу.
1.Мәтінді түсініп оқыту.
Сен білесің бе?
2.Мәтіндегі шылаулар кездесетін сөйлемдерді теріп жазу.
3.Шылаулардың өзіне қатысты сөздерге қандай мағына үстеп тұрғанын айтқызу.
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
а) Шылауларды қатыстырып, сөйлем құрастырыңдар.
ә) Топшамамен жұмыс.
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
4-жаттығу. (169-бет)
120-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Диктант. «Әйгерім апа»
Сабақтың мақсаты: а) Оқушылардың білімдерін тиянақтау, сауатты жазу дағдыларын
меңгерту.
ә) Зат есімдерің септелуі туралы алған білімдерін тиянақтау,
дамыту.
б) Сауаттылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: қайталау, талдау
Сабақтың түрі: бақылау
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Психологиялық дайындық.
II. Негізгі бөлім.
Диктант
Әйгерім апа.
Біз атаммен бірге Әйгерім апаның үйіне талай барғанбыз. Сонда алты қанат үйдің төрінде көзі мейірімді бір ақсақал отыратын. Ол жазық маңдай, қара торы, кеуделі кісі еді. Ата бізді құшағын жайып қарсы алатын, маңдайымыздан сүйетін. Ол – Абай ата.
Біз Әйгерім апамның үйіне баруға үнемі асығатынбыз. Әйгерім апа аса сабырлы кісі еді. Тез қимылдай қоймайтын.Әйгерім апа алдымен кереге басына байыптап көз салады. Төсектің бас жағында тұрған сандыққа қарайды. Бешпетін алады. Жан қалтасын қарайды. Бір шумақ кілті сылдыр ете түскенде, біз қатты қуанамыз. Әйгерім апа сандықты ашып, бізге тәтті үлестіретін.
(88 сөз)
Тапсырма:
1.Үстеулердің астын сыз.
2.Бірінші сөйлемді сөйлем мүшесіне талда.
III. Қорытынды.
Сұрақ-жауап арқылы бекіту.
Топшамамен жұмыс.
VI. Үйге тапсырма.
Ережелер қайталау.
121-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Одағай
Сабақтың мақсаты: а) Одағай сөздер таңырқау, қуану, шаттану, ұнату, ренжу, түңілу, өкіну,
шошыну, жекіру, күрсіну сияқты көңіл күйлерін білдіретін немесе жан-
жануарларды, малды шақыру, қуу үшін қолданылатынын түсіндіру.
ә) Одағай сөздер, олардың мәні мен емлесі туралы берік білім, білік
дағдыларын қалыптастыру.
б) Сабақ барысында туған жерге деген сүйіспеншіліктерін арттыру,
ұлтжанды, өз ұлтын сүйетін жеке тұлғаны тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II. Жаңа сабақ.
Кестемен жұмыс.
| Мысалдар | Адамның көңіл-күйін, сезімін білдіретін немесе жан-жануарларға қарата айтылатын сөздер. |
| 1.Бәрекелді, өнерің өрге бассын. 2.Әттеген-ай, ертегіні бекер оқымаппын. 3.Шөре, шөре, лағым. | Бәрекелді, әттеген-ай, ... |
Оқушыларға кестенің бірінші бағанында жазылған сөйлемдерді оқытып, олардың ішінде толық мағынасы жоқ сөздерді тауып, оларды кестенің 2-ші бағанына жазады.
Осы сөздердің толық мағынасы болмаса да, қандай мағына білдіріп тұрғанын анықтау.
Мысалы, бәрекелді – қуануды; әттеген-ай – өкінішті; шөре-шөре – жануарды шақыруға арналған сөз.
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу.
Сөйлемдерді тиісті дауыс ырғағымен оқу.
Қарамен жазылған сөздердің оқылу ерекшелігіне назар аудару.
! Сөйлеушінің айтылған ойға қатысты әр алуан көңіл күйін білдіретін сөзді одағай деп атайды.
Одағайлар сөйлемдегі басқа сөздермен байланысқа түспейді, сөйлем мүшесі бола алмайды.
Мысалы: Шіркін-ай, сол жержі көріп қайтсам ғой!
2-жаттығу.
Сөйлемдерді көшіріп жазып, одағайлардың астын сызу.
3-жаттығу.
Төмендегі одағайларды қатыстырып, сөйлемдер құрастырып жазу.
Одағайлардың қандай көңіл күйді білдіріп тұр?
5-жаттығу.
Сөйлемдерді көшіріп жазып, дара тұрған одағайларды бір сызықпен, қабаттасып тұрған одағайларды екі сызықпен сыз.
! Одағайлар кейде сөйлем орнына да жүреді.
Мысалы: «Қане!» деген одағай «Келіңіздер, іске кіріселк» дегенді білдіреді.
III. Сабақты бекіту. Қорытынды.
а) Сұрақ-жауап арқылы бекіту.
ә) Шығармашылық тапсырма.
IV. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
V. Үйге тапсырма.
4-жаттығу. (170-бет)
122-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Одағайдың тыныс белгілері
Сабақтың мақсаты: а) Одағай сөйлемнің басында, ортасында және соңында келгенде қойылатын
тыныс белгісі жайлы түсінік беру. Одағай туралы алған білімдерін бекіту.
ә) Одағай сөздер, олардың мәні мен емлесі туралы берік білім, білік
дағдыларын қалыптастыру.
б) Сабақ барысында туған жерге деген сүйіспеншіліктерін арттыру,
ұлтжанды, өз ұлтын сүйетін жеке тұлғаны тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
а) жаттығуларын тексеру.
ә) Ереже қайталау.
III.Жаңа сабақ.
Одағай туралы не білдік?
Одағай сөздер кездесетін сөйлемде қандай тыныс белгілері қойылады?
Оқулықпен жұмыс.
1,2-жаттығу орындалады.
Оқушылар одағайлардың жазылуына назар аударады.
Сөйлемдердегі қаратпа сөздер мен одағайларды салыстырады.
Ұқсастығы мен өзгешелігін түсіндіреді.
* Қаратпа сөз – сөйлеуші ойының біреуге немесе бірдемеге ерекше аударыла айтылып тұрғанын білдіретін сөздер.
Қаратпа сөз үнемі атау септіктегі зат есімнен жасалады.
* Одағай:
1.Одағай сөйлемнің басында да, ортасында да, соңында да келе береді.
2.Одағай сөйлемнің басында келсе, онан кейін үтір қойылады.
3.Одағай сөйлемнің ортасында келсе, оның екі жағынан үтір қойылады.
4.Одағай сөйлемнің соңында келсе, оның алдынан үтір қойылдады.
Одағай ерекше көтеріңкі дауыспен айтылса, одағайдан кейін леп белгісі қойылады.
Қосарланған одағайлар дефис арқылы жазылады.
3,4-жаттығу орындалады.
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
а) Сұрақ-жауап арқылы бекіту.
ә) Шығармашылық тапсырма.
б) Тест жұмысы
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
5-жаттығу. (172-бет)
123-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Мазмұндама. «Сиқырлы күрек»
Сабақтың мақсаты: а)Жазба жұмысты жаза отырып, ертегінің мазмұнын, ерекшелігін,
тәрбиелік мәнін жалпылау, қорытынды жасауға үйрету.
ә)Оқушыларды мазмұнын жүйелі әңгімелеп, сауатты жаза білуге баулу.
б) Еңбекқорлыққа, ұқыптылыққа, таза жазуға тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі:әңгімелеу,
Сабақтың түрі:аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: күректің суреті.
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II. Негізгі бөлім
1.Психологиялық дайындық.
2. Ертегіні 2 рет оқу.
3. Сөздікпен жұмыс.
4. Жоспар бойынша түсінгендерін сұрау.
5. Мазмұнын жаздыру.
Жоспар:
1.Тот басқан күрек.
2.Қарияның ақылы.
3. Еңбекқор бала.
Есте сақтайтын сөздер: Мүктікөл, кебеже
III. Қорытынды.
- Ертегі дегеніміз не?
- Ертегінің түрлерін атаңдар?
- Бұл ертегіні қай түріне жатқызар едіңдер?
- Қандай тәрбиелік мәні бар?
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау.
IV. Үйге тапсырма.
Ережелер қайталау.
124-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Дыбыс, буын үндестіктерін қайталаймыз
Сабақтың мақсаты: а) Сөздің соңғы буынының жуан не жіңішкелігіне қарай қосымшалардың да
бірыңғай жуан, не бірыңғай жіңішке жалғануы туралы алған білімдерін
бекіту.
ә) Оқушыларды сөздерді дұрыс айтып, дұрыс жазуға дағдыландыру, сауатты
жазу дағдыларын арттыру.
б) Сабақ барысында туған жерге деген сүйіспеншіліктерін арттыру,
ұлтжанды, өз ұлтын сүйетін жеке тұлғаны тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
а) жаттығуларын тексеру.
ә) Ереже қайталау.
III.Жаңа сабақ.
Көптік жалғауларын атаңдар.(-лар, -лер, -дар, -дер, -тар, -тер)
Неге көптік жалғауының 6 түрі қосымшасы бар?
Қосымшалардың әртүрлі болуы неге байланысты?
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу
Мәтінді оқыту.
Қарамен жазылған сөздер қосымшаларының жуан, жіңішке болу себептерін айту.
2-жаттығу.
Өлеңді мәнерлеп оқыту.
Жуан қосымша жалғанған сөздерің астын бір, жіңішке қосымша жалғанған сөздердің астын екі сызықпен сызу.
Құрамында жуан, жіңішке буындар аралас келген сөздерді тауып, атаңдар.
«Тете» деген сөзді қалай түсінесіңдер?
4-жаттығу.
Сөздерді оқып, көшіріп жазу.
Сөздердің жазылуы мен айтылуындағы айырмашылықтарын айту.
Жазылуы Айтылуы
қашса қашша
торы ат торат
5-жаттығу орындалады.
Естілуі бойынша жазылған төмендегі сөздерді дұрыс жаз.
Бармаппекен – бармап па екен? т.б.
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
а) Сұрақ-жауап арқылы бекіту.
ә) Шығармашылық тапсырма.
б) Тест жұмысы
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
3-жаттығу. (174-бет)
125-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Сөз тіркесін қайталау.
Сабақтың мақсаты: а) Сөз тіркестерінің мағыналық, тұлғалық байланыстарын, жасалу жолдарын
қайталау, бекіту.
ә) Сөйлемдегі сөздердің байланысын анықтай білу дағдыларын дамыту,
сөздік қорларын арттыру.
б) Сабақ барысында ұйымшылдыққа тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
а) жаттығуларын тексеру.
ә) Ереже қайталау.
Сөйлемдегі сөздердің байланысын қайталау.
III.Жаңа сабақ.
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу
Сөз тіркестерін ғана теріп көшіріп жазу.
Асау ат, тез бару, туған жер, сегізінші парта, қызық оқиға.
Бұлардың сөз тіркестері екенін дәлелдеңдер.
2-жаттығу.
Суреттің атауы мен берілген сөздерден сөз тіркесін құрап жазу және сөздерді дұрыс тіркестіре білуге үйрену.
Сөз тіркесінің бағыныңқы, басыңқы сыңарларын көрсету.
3-жаттығу.
Өлеңнің ішінен сөз тіркестерін таба алуға дағдыландыру.
4-жаттығу .
Екі қатардағы сөздерден сөз тіркесін құрап жазу.
Сөз тіркестерінің бірінші сыңарына сұрақ қоя отырып, қай септік жалғауында тұрғанын айту.
5- жаттығу.
Топқа бөліп жазу.
Сөздер Сөз тіркесі Сөйлем
..... ....... ......
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
а) Сұрақ-жауап арқылы бекіту.
ә) Шығармашылық тапсырма.
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
Ереже қайталау.
Сөз тіркестерінен сөйлем құрау.
126-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Жай және құрмалас сөйлемді қайталаймыз.
Сабақтың мақсаты: а) Құрмалас сөйлем туралы алған білімдерін қайталау, бекіту. Жай
сөйлемдерді құрмалас сөйлемдерге айналдыру тәсіліне жаттығу.
Құрмалас сөйлемдердің тыныс белгісін дұрыс қоя білуге үйрету.
ә) Сөйлемді байланыстырып құрай білу дағдыларын арттыру.
б) Сабақ барысында бір-бірін тыңдай білуге тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
а) жаттығуларын тексеру.
ә) Қайталау.
- Жай сөйлем дегеніміз не?
- Құрмалас сөйлем қалай жасалады?
- Жай сөйлем мен құрмалас сөйлемнің қандай айырмашылықтары бар?
- Құрмалас сөйлемнің құрамындағы жай сөйлемдердің арасына не қойылады?
- Құрмалас сөйлем қалай оқылады?
III.Жаңа сабақ.
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу
Мәтінді оқыту.
Жай сөйлемдерді, біыңғай мүшелері бар сөйлемдерді, құрмалас сөйлемдерді табу.
2-жаттығу.
Берілген жай сөйлемдерді құрмалас сөйлемге айналдырып жазу.
Құрмалас сөйлем құрамындағы жай сөйлемдердің арасына қандай тыныс белгісі қойылады?
Құрмалас сөйлемнің әр сөйлемінде не туралы айтылған?
Бастауышы мен баяндауышын тап.
3-жаттығу.
Берілген сөйлемдердің әрқайсысына ойынан сөйлем қосып, құрмалас сөйлемге айналдырып жазу.
4-жаттығу .
Өлеңді түсініп оқыту.
Көшіріп жазғызу.
Құрмалас сөйлемнің құрамында неше сөйлем барын анықтаңдар.
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
а) Топшамамен жұмыс.
ә) Шығармашылық тапсырма.
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
5-жаттығу (177-бет)
127-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Сөйлемнің дара және күрделі мүшелерін қайталау.
Сабақтың мақсаты: а) Күрделі мүшелердің екі не одан да көп сөзден құралатынын, құрамындағы
сөздер бір ғана сұраққа жауап беріп, бір ғана мағынаны білдіретінін
ұғындыру, алған білімдерін бекіту.
ә) Сөйлем мүшелеріне талдау дағдыларын арттыру.
б) Уақытты тиімді пайдалана білуге тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
а) жаттығуларын тексеру.
ә) Қайталау.
- Сөйлем мүшелері дегеніміз не?
- Тұрлаулы, тұрлаусыз мүшелер туралы не білесіңдер?
- Сөйлемнің дара, күрделі мүшелері дегеніміз не?
- Күрделі зат есім, күрделі етістік, күрделі сын есім, күрделі сан есімдерге мысалдар келтір.
- Оларға сұрақ қой.
III.Жаңа сабақ.
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу
Сөйлемдерді оқытып, күрделі сөйлем мүшелерін табу.
Күрделі мүшелер қандай сөйлем мүшесі болып тұр?
2-жаттығу.
Сөйлемдерді көшіріп жазу.
Қарамен жазылған күрделі мүшелер қандай сөйлем мүшесі болады?
3-жаттығу.
Құрамында сан есімнен, сын есімнен, етістіктен жасалған күрделі мүшесі бар 3 сөйлем құрап жазу.
4-жаттығу .
Берілген сөйлемдердің баяндауыштарын күрделі мүшеге айналдырып жазу.
Сөйлем мүшелеріне талдап, тиісті сызықтармен сызу.
Үлгі: Немересі әжесіне шай құйып берді.
5-жаттығу.
Сурет бойынша күрделі мүшелері бар сөйлемдер құрастырып жазу.
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
а) Топшамамен жұмыс.
ә) «Сөз ойла, тез ойла» ойыны
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
Шығармашылық тапсырма
128-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Күрделі сөздерді қайталау.
Сабақтың мақсаты: а) Күрделі сөздер туралы алған білімдерін қайталау. Күрделі сөздердің
түрлерін ажырата білу. Күрделі сөзді еркін сөз тіркесінен айыра білуге
үйрету.
ә) Күрделі сөздердің жасалуына қарай бөлінетін түрлері туралы білімдерін
дамыту.
б) Халық ауыз әдебиетіне деген сүйіспеншіліктерін арттыру.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, қайталау, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
а) Үй тапсырмасын тексеру, қорытындылау.
ә) Қайталау.
- Күрделі сөз дегеніміз не?
- Күрделі сөздің туынды түбірден, сөз тіркесінен қандай айырмашылығы бар?
- Күрделі сөздердің қандай түрлерімен таныстық?
- Қос сөз дегеніміз не?
- Біріккен сөз қалай жасалады?
- Қысқарған сөздер туралы не білесің?
- Қысқарған сөздердің қысқартылу жолын айт.
III.Жаңа сабақ.
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу
Сөздерді құрамына қарай ажыратып, дара сөздерді бір бөлек, күрделі сөздерді бір бөлек теріп жазу.
Күрделі сөз дегеніміз не?
Күрделі сөздердің жасалуына қарай қандай түрлелі бар?
2-жаттығу.
Өлеңді оқып, көшіріп жазу.
Қос сөздерді тауып, астын сызу.
Қос сөздердің қалай жасалғанын айтыңдар.
Айға тілекті қай кезде айтатынын сұрастырып біліңдер.
3-жаттығу.
Сөздерді көшіріп жазып, қандай түбірден бірігіп жасалғанын үлгідегідей бөліп көрсету.
Үлгі: қысты+күні, ......
4-жаттығу .
Сөйлемдерді көшіріп жазу.
Қысқарған сөздердің толық атауларын кім айтады?
Олар қандай тәсілмен қысқартылған?
Қысқарған сөздерге қосымша қалай жалғанған?
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
а) Топшамамен жұмыс.
ә) «Сөз ойла, тез ойла» ойыны
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
5-жаттығу (180-бет)
129-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Диктант. «Қарлығаш»
Сабақтың мақсаты: а) Оқушылардың білімдерін тиянақтау, сауатты жазу дағдыларын
меңгерту.
ә) Зат есімдерің септелуі туралы алған білімдерін тиянақтау,
дамыту.
б) Сауаттылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: қайталау, талдау
Сабақтың түрі: бақылау
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Психологиялық дайындық.
II. Негізгі бөлім.
Диктант
Қарлығаш.
Қарлығаш – денесі ұзынша, ұзын айыр құйрықты, ұзын үшкір қанатты, епті қара құс. Қарлығаш тау үңгірлерінде де, өзендер мен көлдердің жартасты жағаларында да ұя салады. Қыстақ қарлығаштарының ұясы қора-қопсы мен үйлерде де бар. Олар ұя салатын жеріне ауа райы жылынған кезде ғана ұшып келед. Қарлыған балапан шығару үшін шөп-шаламмен араласқан топырақ немесе балшықтан кесе тәрізді ұя салады. Кейбіреулері тесігі бар шар тәрізді ұя жасайды. Ұрғашы қарлығаш ұяда жұмыртқаны жалғыз-ақ басып отырады. Жұмыртқаны жарып шыққан балапандарын ата-аналары қоректендіреді.
(79 сөз)
Тапсырма:
1.Шылаулардың астын сыз.
2.Қарлығаш сөзін септеп жаз.
III. Қорытынды.
Сұрақ-жауап арқылы бекіту.
Топшамамен жұмыс.
VI. Үйге тапсырма.
Ережелер қайталау.
130-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Зат есімнің септелуін қайталау.
Сабақтың мақсаты: а) Септік жалғауларының жеті септікке бөлінетіні, олардың әрқайсысының
мағыналары мен жалғаулары барын қайталау. Сөйлем ішіндегі сөздерге
жалғанған септік жалғауларын таба білу. Сөз бен сөзді дұрыс
байланыстыру үшін септік жалғауларын дұрыс жалғай білуге үйрету.
ә) Сөз бен сөздің байланысы туралы білімдерін дамыту.
б) Тазалықты сүюге тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, қайталау, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
а) Үй тапсырмасын тексеру, қорытындылау.
ә) Қайталау.
- Әр септіктің жалғаулары мен оның сұрақтарын ата.
- Септік жалғаулары қандай қызмет атқарады?
- Ілік септігінде тұрған сөз қандай сөзбен байланысады?
- Қандай септік жалғаулары кей кезде жасырын тұрады?
- Тәуелдеулі зат есімдер септелгенде қай септік жалғауы жай септеудегіден өзгеше жалғанады?
III.Жаңа сабақ.
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу
Қарамен берілген сөздерді көшіріп жазу.
Бұл сөздер қай сөз табы?
2-жаттығу.
Нақыл сөздердегі көп нүктенің орнына барыс септігі жалғауларының тиістісін қойып жазу.
- Барыс септігінің жалғауларын салыстыр.
- Олардың өзгеру себеі неде?
* Нақыл сөздердің мағынасын түсіндіріңдер.
4-жаттығу.
Мәтінді оқу.
Мазмұнын айту.
5-жаттығу .
Өлеңді мәнерлеп оқу.
Қарамен жазылған сөздерге сұрақ қойып, қайсысы табыс септік жалғауы екенін анықтау.
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
а) Топшамамен жұмыс.
ә) «Сөз ойла, тез ойла» ойыны
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
3-жаттығу (181-бет)
131-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Зат есімнің жіктелуін қайталау.
Сабақтың мақсаты: а) Зат есімнің жіктелуі туралы алған білімдерін пысықтау.
ә) Зат есімнің жекеше, көпше түрде жіктей білу біліктерін қалыптастыру.
б) Сабақ барысында кәсіби мамандықты жүрек қалауымен таңдай білуге
баулу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, қайталау, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
а) Үй тапсырмасын тексеру, қорытындылау.
ә) Қайталау.
- Зат есімнің жіктелуі дегеніміз не?
- Жіктік жалғауларының жекеше түрінің жалғауларын атаңдар.
- Жіктік жалғауларының көпше түрінің жалғауларын атаңдар.
III.Жаңа сабақ.
Кестемен жұмыс.
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу
Шөншік – бұзау терісі.
Талыс – өгіз терісі.
2-жаттығу.
Жіктелетін зат есімдер: зейнеткер, ғарышкер, Анар, Жомарт, өсімдіктенушы, диқан.
4-жаттығу.
Өлең оқылып, дәптерге көшіріліп жазылады.
Өлеңдегі жіктеулі зат есімдерді сөз құрамына талдау.
5-жаттығу .
Мәтінде кім және оның өмірінің қай шағы туралы айтылған?
Жазушы М.Әуезовтің балалық шағы туралы айтылған?
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
а) Топшамамен жұмыс.
ә) «Сөз ойла, тез ойла» ойыны
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
қайталау
132-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Етістіктің шақтарын қайталау.
Сабақтың мақсаты: а) Етістіктің шақтары туралы алған білімдерін пысықтау.
ә) Етістіктің шақтарын бір-бірінен ажырата білу дағдыларын қалыптастыру.
б) Сабақ барысында табиғатқа қамқорлық сезімдерін ояту.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, қайталау, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
а) Үй тапсырмасын тексеру, қорытындылау.
ә) Қайталау.
Етістіктің неше шағы бар? Оларды ата.
Келер шаққа мысал келтір.
III.Жаңа сабақ.
1.Кестемен жұмыс.
2.Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу
Сөздерді оқып, етістіктерді шақтық мағынасына қарай ажыратып, оларды топтап жазу.
Осы шақ:............
Өткен шақ:.........
Келер шақ:.............
2-жаттығу.
Мәтінді түсініп оқыту.
Етістіктерді тауып, 3 шақта жазу.
Ағаштың пайдасын айтыңдар.
3-жаттығу.
Суретке қарап, етістіктің шақтарын қатыстырып шағын шығарма жазу.
4-жаттығу .
Өлеңді жатқа жазу.
Етістіктердің астын сызып, олардың қай шақта тұрғанын айту.
Үкі туралы не білесіңдер?
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
а) Топшамамен жұмыс.
ә) «Сөз ойла, тез ойла» ойыны
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
5-жаттығу (186-бет)
133-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Диктант. «Қарсақ»
Сабақтың мақсаты: а) Оқушылардың білімдерін тиянақтау, сауатты жазу дағдыларын
меңгерту.
ә) Зат есімдерің септелуі туралы алған білімдерін тиянақтау,
дамыту.
б) Сауаттылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: қайталау, талдау
Сабақтың түрі: бақылау
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Психологиялық дайындық.
II. Негізгі бөлім.
Диктант
Қарсақ.
Қарсақ күшігінің қорқақ келетінін бұрын кім білген. Хайуанаттар паркінде мұнан өткен қорқақ болмас. Осы үшін оны «қорқақ» деп атап кеткен. Бір күні ойламаған жерден қарсақтың күшігі жоқ болып кетті. Міне, қызық! Сонда қайда кетпек? Күтуші тордың түкпір-түкпірін қарады. Жоқ. Күтушінің ойына жоғарыдағы сәкі түсті. Пәлі, кішкентай қарсақ сонда шығып кетіпті. Міне, осы оқиғадан кейін кішкентай қарсақ сол орынды мекен ететін болды. Ойпырмай, тіпті адамның көзінше тамаққа жоламайды. Сәрі, түнде жейтін болуы керек.
(72 сөз)
Тапсырма:
1.Одағайлардың астын сыз.
2.Сөз құрамына талда.
Күшігінің, хайуанаттар, қарсақтың, оқиғадан, тамаққа.
III. Қорытынды.
Сұрақ-жауап арқылы бекіту.
Топшамамен жұмыс.
VI. Үйге тапсырма.
Ережелер қайталау.
134-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Есімдікті қайталау.
Сабақтың мақсаты: а) Есімдік қай сөз таптарының орнына жұмсалатындығы, жіктеу есімдігі
және олардың септелуі туралы алған білімдерін пысықтау.
ә) Есімдіктердің мағыналары жалпылама дегенімен, олар қандай есім
сөздердің қолданылуына қарай сол сөздердің негізгі мағыналарына сәйкес
келетіндігін естеріне түсіретін жаттығулардыорындату арқылы осы
тақырып бойынша алған біліктерін жетілдіру.
б) Сабақ барысында білімпаздыққа баулу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, қайталау, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
а) Үй тапсырмасын тексеру, қорытындылау.
ә) Қайталау.
Етістіктің неше шағы бар? Оларды ата.
Келер шаққа мысал келтір.
III.Жаңа сабақ.
1.Кестемен жұмыс.
2.Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу
Сөздерді оқып, етістіктерді шақтық мағынасына қарай ажыратып, оларды топтап жазу.
Осы шақ:............
Өткен шақ:.........
Келер шақ:.............
2-жаттығу.
Мәтінді түсініп оқыту.
Етістіктерді тауып, 3 шақта жазу.
Ағаштың пайдасын айтыңдар.
3-жаттығу.
Суретке қарап, етістіктің шақтарын қатыстырып шағын шығарма жазу.
4-жаттығу .
Өлеңді жатқа жазу.
Етістіктердің астын сызып, олардың қай шақта тұрғанын айту.
Үкі туралы не білесіңдер?
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
а) Топшамамен жұмыс.
ә) «Сөз ойла, тез ойла» ойыны
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
5-жаттығу (186-бет)
135-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Үстеуді қайталау.
Сабақтың мақсаты: а) Үстеу туралы алған білімдерін пысықтау.
ә) Зат есімнің жекеше, көпше түрде жіктей білу біліктерін қалыптастыру.
б) Сабақ барысында кәсіби мамандықты жүрек қалауымен таңдай білуге
баулу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, қайталау, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
а) Үй тапсырмасын тексеру, қорытындылау.
ә) Қайталау.
- Зат есімнің жіктелуі дегеніміз не?
- Жіктік жалғауларының жекеше түрінің жалғауларын атаңдар.
- Жіктік жалғауларының көпше түрінің жалғауларын атаңдар.
III.Жаңа сабақ.
Кестемен жұмыс.
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу
Шөншік – бұзау терісі.
Талыс – өгіз терісі.
2-жаттығу.
Жіктелетін зат есімдер: зейнеткер, ғарышкер, Анар, Жомарт, өсімдіктенушы, диқан.
4-жаттығу.
Өлең оқылып, дәптерге көшіріліп жазылады.
Өлеңдегі жіктеулі зат есімдерді сөз құрамына талдау.
5-жаттығу .
Мәтінде кім және оның өмірінің қай шағы туралы айтылған?
Жазушы М.Әуезовтің балалық шағы туралы айтылған?
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
а) Топшамамен жұмыс.
ә) «Сөз ойла, тез ойла» ойыны
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
қайталау
136-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:
Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Шылауларды қайталау.
Сабақтың мақсаты: а) Шылаулар туралы алған білімдерін пысықтау.
ә) Шылау сөздерің ерекшеліктерін білдіретін жаттығуларды орындату
арқылы есте сақтау қабілеттерін дамыту.
б) Сабақ барысында еңбекқорлыққа, білімпаздыққа баулу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, қайталау, жаттығу
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
а) Үй тапсырмасын тексеру, қорытындылау.
ә) Қайталау.
- Зат есімнің жіктелуі дегеніміз не?
- Жіктік жалғауларының жекеше түрінің жалғауларын атаңдар.
- Жіктік жалғауларының көпше түрінің жалғауларын атаңдар.
III.Жаңа сабақ.
Кестемен жұмыс.
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу
Шөншік – бұзау терісі.
Талыс – өгіз терісі.
2-жаттығу.
Жіктелетін зат есімдер: зейнеткер, ғарышкер, Анар, Жомарт, өсімдіктенушы, диқан.
4-жаттығу.
Өлең оқылып, дәптерге көшіріліп жазылады.
Өлеңдегі жіктеулі зат есімдерді сөз құрамына талдау.
5-жаттығу .
Мәтінде кім және оның өмірінің қай шағы туралы айтылған?
Жазушы М.Әуезовтің балалық шағы туралы айтылған?
IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.
а) Топшамамен жұмыс.
ә) «Сөз ойла, тез ойла» ойыны
V. Бағалау, мадақтау.
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
қайталау
