Рахат орта мектебі
Математика пәні бойынша ғылыми жоба Математикалық сөзжұмбақтар.
Жобны орындаған 4 «А» сынып оқушысы Абдурахманова Нұрсұлу
Жетекшісі: Г.У.Каиркулова
Бастауыш сынып мұғалімі
Мазмұны:
- Анотация.............................................................................1
- Кіріспе................................................................................. 2
- Негізгі бөлім........................................................................3
- Сөзжұмбақтардың жасалу тарихы.........................3 Сөзжұмбақтардың түрлер.........................................4 Сөзжұмбақтарды құрастыру ережелері..................5 Сөзжұмбақтар құрастыру….....................................6 Сөзжұмбақтарды шешу ережесі..............................11
- Сөзжұмбақтардың жасалу тарихы.........................3
- Сөзжұмбақтардың түрлер.........................................4
- Сөзжұмбақтарды құрастыру ережелері..................5
- Сөзжұмбақтар құрастыру….....................................6
- Сөзжұмбақтарды шешу ережесі..............................11
- Қорытынды ........................................................................12
- Әдебиеттер тізімі ................................................................ 13
- Жоба тақырыбы : «Математикалық сөзжұмбақтар»
Жұмыстың мақсаты : математикалық сөзжұмбақтарды шешу арқылы
- математикаға деген қызығушылығын арттыру.
- Міндеттері:
- Оқушыларды математикалық білімді тұрмыста шығармашылықпен қолдана білуге бейімдеу, олардың логикалық ойлауын, байқағыштық қабілетін дамыту;
- Оқушыларды салыстыру операциясы негізінде тиісті қорытынды жасай білуге үйрету;
- Есептердің шығару жолын өздігінен таба білу, тапқырлыққа, қиындықты жеңе білуге, өзіне және өзінің маңайындағыларға сын көзбен қарауға , өз жұмысына шығармашылық тұрғыдан қарауына, жаңашылдықты қабылдауға тәрбиелеу
- Күтілетін нәтиже :
- Математикалық білімді тұрмыста қолдана біледі, байқағыштық қабілеті дамиды.
- Салыстыру негізінде қорытынды жасауды үйренеді.
- Өздігінен есеп шығаруды үйренеді, қиындықты жеңе білуге тәрбиеленеді.
гипотеза
- математикалық сөзжұмбақтар есте сақтаудың және
- логикалық ойлаудың дамуына ықпал етеді.
- Кіріспе
Бастауыш сыныпта оқи жүріп мен барлық пәндерді қызыға оқимын, әсіресе математиканы аса ұнаттым.
Күнделікті сабақта математика пәнін оқи жүріп, әрбір шығарылатын есептің өзі бір жұмбақ немесе бір сөзжұмбақ сияқты. Сол жұмбақты шешу туралы барынша көп білгім келетінін ұқтым, сондықтан математика менің сүйікті пәніме айналды. Маған матемаика және математикамен байланыстының бәрі ұнайды.
Біз күнделікті өмірде не істесек те , барлығы математикамен сабақтасады. Бізді қайта санауға, өлшеуге, санап шығуға және болжауға, сондай-ақ түрлі есептер шығаруға тура келеді және математиканың көмегімен осылардың барлығын біршама ойдағыдай жасаудың сәті түседі.
«Математикалық сөзжұмбақтардың бірнеше түрлері бар, біз олар туралы , бәлкім , бұрын-соңды естіп, көрмеген болармыз. Сондықтан мен осы жобама солардың әрқайсысынан мысалдар мен суреттерді, сөзжұмбақтарды енгіздім.
Бұл жұмыста мен сөзжұмбақтардың қалай пайда болатыны, қаншалықты қызықты, көңілді әрі сотқар болатындығы туралы жаздым. Сонымен қатар заманауи математиканың ғажайып әлемі туралы да сөз қозғалады.
Мен сөзжұмбақтарды есеп түрінде шешуді жүргізумен қатар өлшем бірліктерін де пайдаланамын. Өлшеусіз жоспар мен жоба жасалмайды, құрылыс жүргізілмейді. Қазіргі заманда ғылым өте дамыған ,күрделі болса да, бірақ мен математикалық сөзжұмбақ арқылы оны оңай түсінуге көмектесетінін көрсете алатыныма сенімдімін. Бір сарынды, тек қана есеп шығару мен түсіндіруден тұратын сабақтар оқушыларды жалықтырып жібереді, олардың математика пәніне деген қызығушылығын төмендетеді.
Шағын – сауалнама
- . Сіз кроссвордтар шешуді ұнатасыз ба?
- 2. Сіз өзіңіз сөзжұмбақтар құрастырдыңыз ба?
- 3. Сіз сөзжұмбақтардыы өзіңіз шешесіз бе ? немесе достарыңызбен бе?
- 4. Сізге сөзжұмбақтарды шешуге ата-аналарыңыз көмектесе ме?
- 5. Сөзжұмбақтарды жиі шешесіз бе ?
- 6. Сіз қазір сөзжұмбақ шешкіңіз келеме ?
Сөзжұмбақтардың жасалу тарихынан.
- Кроссворд (Ағылшынша. Crossword — сөздердің қиысуы, қиысқан сөз) — бүкіл әлемде ең кең таралған сөз ойындарының біріне жатады. Кроссворд шығаруға маманданған көптеген бұқаралық ақпарат құралдары бар, сондай-ақ оларды арнайы емес ақпарат құралдары да басып шығарады. 1868 жылы Англияның ерте Римдік Коринум қонысының қазба қалдықтарынан кроссвордқа өте ұқсас суреттер бейнеленген тақта табылған. Бұл қазындылар III–IV ғасырларға жатқызылады. Осыған ұқсас нәрселер 1936 жылы вулкан атқылаудан пайда болған лавамен көміліп қалған атақты Помпей қаласын қазу кезінде қаланың колонналарынан да табылды. Бұл туындылар біздің эрамыздың 79 жылына жатады, және де олардың таңқаларлығы - кросвордтар солдан оңға да, оңнан солға да, төменнен жоғарыға да, жоғарыдан төменге де бірдей оқылатындығы.
Сөзжұмбақтардың түрлері
- Классикалық сөзжұмбақ – бұл сөзжұмбақтардың суреттері әдетте екі немесе төрт жақты симметриялы болып келеді. Ең кемі екі қиылысу болады ал идеал жағдайда, диагональдары бойынша жанасатын жалғызілікті қара блоктар тұрады.
- Сканворд (скандинавия кроссворды) — бұл сөзжұмбақтың ең әйгiлi түрлерiнің бірі. Сөздердің анықтамасы тікелей тордың ішіндегі шаршыларда беріледі, ал сөздер –жауаптар стрелкалар көрсетіп тұрған бағытта жазылады
- Чайнворд — сызықты сөзжұмбақтың атасы, құрастыруға оңай, ал бірақ шешуге қиын түсетін сөзжұмбақтардың түрі. Онда тор ретінде кез-келген геометриялық пiшiн сызылған (кiшкене шаршылар ) сызықты шаршылар қызмет етедi
- Ал енді мазмұны бойынша сөзжұмбақтар : тақырыптық ( барлық сөздер бір тақырыпқа арналған- мысалы, кино); юмористикалық, әзіл-оспақпен немесе ерекше құрастырылған анықтамалық немесе сандық түрінде болуы мүмкін.
Сөзжұмбақтарды құрастыру
- «Ғылым математиканы пайдалану арқылы жетіледі» деп Карл Гаусс айтқандай, математика пәнінің ғылымға қосар үлесі өте зор. Мектепте оқытылатын барлық пәндердің математикамен тығыз байланысты екенін бәріміз де білеміз. Ал мектеп бағдарламасы анықтайтын математикалық білімін, іскерлік пен машықтың барлық жүйесін оқушылардың терең және саналы меңгеруін қамтамасыз ету; математикалық тілді меңгеруге үйрету; оқушылардың нәрселер мен құбылыстардың арасындағы қатынастарды өздігінен орнату, іскерліктерін шыңдау, стандарт емес есептерді шығаруға, проблемалық ахуалдарға бағдарлануды үйрету, оқушылардың нақтылы шындықты математикалық әдістермен меңгеруіне көмектесу екенін ескерер болсақ, онда оқушыларды логикалық ойлауға үйрету маңызды мәселе.
- математикалық сөзжұмбақтар математикалық ребустар, геометриялық басқатырғы қызықты қоршаулар , сиқырлы фигуралар
- математикалық сөзжұмбақтар
- математикалық ребустар,
- геометриялық басқатырғы
- қызықты қоршаулар ,
- сиқырлы фигуралар
- оқушылардың жас ерекшелігі ескеріледі өзінше талдау жасауды қажетсінеді арнайы формула қолданылмайды .
Сөзжұмбақтардың жасалу үлгілері
1. Тіктөртбұрышты сөзжұмбақ, шаршы;
2. Сөзжұмбақ -ромб;
3. Сөзжұмбақ -үшбұрыш;
4. Шеңбер тәріздес сөзжұмбақ;
5. «Ұялы телефон» сөзжұмбақ;
6. Төркөздердің ішінде суреттермен көркемделген;
7. Қосымша тапсырмаларымен жұмбақ, мақал түрінде;
8. Алфавитные сөзжұмбақ.
Сөзжұмбақтарды құрастыру ережелері
- Классикалық сөзжұмбақты құрастырудың басы: ең оптималды нұсқа торды таңдап және оны толтыра бастау. Егер жеткілікті тәжірибе жинақталса кері бағытта құрастыруға да болады, яғни алдымен сөздерді симметриялық түрде орналастырып, торды кейін құрса да болады, бірақ бұл әжептеуір қиын. Сондықтан қарапайымнан бастаймыз алдымен торды жасаймыз, одан соң қиылысу санына назар аударамыз
- Чайнвордты құрастыру ережесі. Сөздердің тізбегі бір-бірімен жанасу арқылы жасалады, бұл кезде бірінші сөздің соңғы әрпі екінші сөздің бастапқы әрпі болып табылады және осылай кете береді.Чайнвордқа тек қана жекеше түрдегі зат есімдер ғана кіреді.
Сөзжұмбақтарды құрастыру
- Мектепте оқытылатын барлық пәндердің математикамен тығыз байланысты екенін бәріміз де білеміз. Ал мектеп бағдарламасы анықтайтын математикалық білімін, іскерлік пен машықтың барлық жүйесін оқушылардың терең және саналы меңгеруін қамтамасыз ету; математикалық тілді меңгеруге үйрету; оқушылардың нәрселер мен құбылыстардың арасындағы қатынастарды өздігінен орнату, іскерліктерін шыңдау, стандарт емес есептерді шығаруға, проблемалық ахуалдарға бағдарлануды үйрету, оқушылардың нақтылы шындықты математикалық әдістермен меңгеруіне көмектесу екенін ескерер болсақ, онда оқушыларды логикалық ойлауға үйрету маңызды мәселе.
- Оқушылардың жас ерекшелігі ескеріледі өзінше талдау жасауды қажетсінеді арнайы формула қолданылмайды
Сөзжұмбақ « Төртбұрыш ».
Геометриялық сөзжұмбақ
Сөзжұмбақ «Жас математик»
- Көлденеңінен : 9. Белгісіз саны бар теңдік. 13. Барлық қабырғалары тең төртбұрыш. 11.Уақыт өлшемі .
4. Аудан бірлігі, 10000 м 2 тең . 6.Шеңбердің центрімен кез келген қабырғасындағы
нүктені жалғайтын кесінді.
10. Көпбұрыштың барлық қабырғаларының
қосындысы.
2. Алты нөлі бар бірлік.
- Тігінен: 5. Қосындыны тапқанда қойылатын таңба. 12.Белгісіз сан. 3. Көбейту заңы (а + в) с = ас+ вс. 8. Салмақ бірлігі, тең 1000 кг. 1.Математикалық амал. 7. 10 см.
Сөзжұмбақтарды шешу ережелері:
- Егер сіз өзіңізге ұнаған сөзжұмбақты таңдасаңыз, онда оны шешудің бірнеше негізгі ережелері болады:
- 1. Сөзжұмбақты мұқият қарап оқып шығыңыз . Торкөздерден басқа сөздермен ең көп қиылысатын сөзді табу керек.
- 2.Алдымен тігінен құрылған торкөздердегі сөзді тауып, кейінен көлденең сөздерді ойша торкөздерге сәйкестендіріп қойыңыз.
- 3. Егер сөзжұмбақты шешуде кідіріңкіреп қалсаңыз, онда ойыңызды жинақтап тағы да бірет сөзжұмбаққа зейініңізді аударып мұқият қарап шығу керек. Тігінен және көлденеңінен құрылған қайта көз жүгіртіп шығыңыз.
4 «А» сынып оқушылырының сауалнама қрытындысы жалпы сыныпта-20 оқушы, қатысқаны-18
Р/с
Сұрақтар
1
Сіз кроссвордтар шешуді ұнатасыз ба?
иә
2
Сіз өзіңіз сөзжұмбақтар құрастырдыңыз ба?
жоқ
13
3
Сіз сөзжұмбақтардыы өзіңіз шешесіз бе ? немесе достарыңызбен бе?
5
12
4
білмей
мін
6
Сізге сөзжұмбақтарды шешуге ата-аналарыңыз көмектесе ме?
5
13
2
6
Сөзжұмбақтарды жиі шешесіз бе ?
6
12
Сіз қазір сөзжұмбақ шешкіңіз келеме ?
3
9
9
16
2
Қорытынды
Бұл жобада сөзжұмбақтардың 3-4 сынып оқушыларына сабақтың ортасында немесе соңында, жазбаша практикалық жұмыстан шаршаған кезде қолдануға тиімділігі туралы айтылған. Сөзжұмбақты орынды пайдалана білу оқушылардың сабаққа деген қызығушылығымен білім сапасын арттыруда өте тиімі тәсіл. Есептеулер оларды сергітеді, жұмыс қабілетін арттырады. Оқушылардың зеректілігін, ойлау қабілетін дамытуға, есептер шығара білуге үйрету үшін керек. Әзіл есептер мен сұрақтар ауызша есептеулерде зеректілікке, тапқырлыққа баулиды. Оқушыны ұшқыр ойлауға, тез шешім қабылдауға дайындайды. Әзіл есептер шығару арқылы қарапайымнан күрделіге қарай көңілдері ауады. Бірте – бірте ақыл ойды жетілдіруге көмектесетін есептерді шешуге әкеледі. Осы арқылы оқушылардың өзіндік көзқарасы қалыптасып, өзіне деген сенімі артады. Қазіргі қоғам талабына сай алынған терең білім, білік, дағдылар негізінде еркін болжап ойлай білетін, қойылған мақсатқа еңбектеніп іздену арқылы жете алатын, өз бетінше дұрыс, тиімді шешімдер қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастырады.
- Қорыта келгенде математикалық сөзжұмбақтар логикалық ойлауға және есте сақтау қабілеттің дамуына ықпал етеді. Осы ғылыми жұмысты орындау барысында мен 1-4 сыныптарға арналған барлық оқу материалын қайта қарап және қайталап шығуға, нақты сөздерді таңдап алуға үйренуіме, оларға нақты анықтамалар беруді үйренуіме тура келді.
- Мен өз жұмысымда математикалық сөзжұмбақтарды шешу тәсілдерін қарастырумен қатар жасау теориясын зерттедім. Математикалық есептер шығару – оқушылардың пәнге деген ынтасын арттырады, математикада оны қолдану саласына деген тұрақты қызығуын оятады.
- Ал жұмыстағы ең қызықтысы сөзжұмбақтар және чайнвордтар құрастыру үшін шаршыларды санап, әріптерді енгізіп, сөздерді қиылыстыру үшін тиісті орын табуда бас қатырып іздену болды. Бұл жағынан маған менің жанұям, ұстазым және сыныптастарым көмектесті. Менің сөзжұмбақтарымды математика сабақтарында сыныптастарым үлкен ықыласпен шешті. Оларға сөзжұмбақтарды шешу ұнап қалып және олардың математикалық терминдерді жақсы жаттайтындығына сенемін. Әрине менің сөзжұмбақтарым аса күрделі емес, бірақ барлық күрделі нәрсе қарапайым нәрседен басталады емес пе. Мен ойлаймын, жоғары сыныптарда анағұрлым күрделі сөздері бар сөзжұмбақтар және тек математика пәнінен ғана емес басқа пәндерден қазақ тілі, дүниетанудан да сөзжұмбақтар құрастыра алатыныма кәміл сенімдімін.
