Күні:_____________ Сыныбы: 7 Пәні: Биология
Сабақтың тақырыбы: Тірі табиғат дүниесі.
Сабақтың мақсаты:
1.Білімділік: Тірі ағзалардың систематикалық топтарға бөліп қарастыру.
2.Дамытушылық: Ботаника ғылымының басқа ғылымдармен байланысы.
3. Тәрбиелілігі: Табиғатты қорғауға аялауға тәрбиелеу
Сабақтың көрнекілігі: Сурет, кесте.
Сабақтың түрі: Жаңа сабақ
Сабақ өту әдісі: Әңгімелеу, сұрақ-жауап
Сабақтың барысы:
I Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу, түгендеу.
II Үй тапсырмасы:
III Жаңа сабақты түсіндіру:
Империя - құрылым негiзiнде клеткалы және клеткасыздарға жататын ең iрi тiрi организмдер топтары.
Дүние үстi - тәуелденген кiшiрек топтар, ядроның құрылысына негiзделген екi таксон – прокариоттар мен эукариоттар.
Дүние - жер бетiнде тiршiлiк ететiн тiрi организмдердiң негiзгi топтарын көрсететiн негiзгi таксон: вирустар дүниесi, бытыраңқылылар дүниесi немесе бактериялар және көк-жасыл балдырлар, өсiмдiктер дүниесi, саңырауқұлақтар дүниесi, жануарлар дүниесi.
Дүние тармағы - клеткалы организмдердi құрылым деңгейлерiне қарай бiрiктiретiн таксон.
Тип немесе бөлiм (өсiмдiктер, бактериялар) – құрылысы мен қызметтерiнiң ұқсастығына, ортақ шығу тегiне, даму ерекшелiктерi және т.б. белгiлерi арқылы анықталатын тiрi организмдердiң негiзгi топтарын көрсететiн таксон.
Тип тармағы - типке тәуелдi топты көрсететiн және белгiлерi бойынша типке қарағанда ерекше таксон.
Класс - тип пен тип тармағына тәуелдi, аса ерекше белгiлерi бар тiрi организмдер тобын көрсететiн таксон.
Класс тармағы - класқа тәуелдi, класс деңгейiне қарағанда белгiлерiнде айрықша ерекшелiктерi бар топтарды көрсететiн таксон.
Отряд - класс пен класс тармағына тәуелдi, одан да спецификалық топтардың таксоны.
Отряд тармағы - спецификалық қызметi мен құрылысы бар топ, отрядқа тәуелдi таксон.
Тұқымдас - түр мен туыстарды бiрiктiретiн топ, отряд пен отряд тармағына тәуелдi таксон.
Туыс - көптеген ортақ белгiлерi бар түрлердiң жиынтығы, туысқа тәуелдi, бiрақ түрге қарағанда жоғары тұратын таксон.
Түр - белгiлi ортақ белгiлерi бар жиынтығы. Бiр түрдiң еркiн шағылыса алады, басқа түрдiң дараларынан репродуктивтi оқшауланған.
Қорытынды:
Таксондардың мұндай орналасуы классифакациялау логикасынан шығады және өте үлкен материалды оңай есте қалдыру үшiн арналған. Таксондардың иерархиялық қатарда орналасуы классификациялаудың (топтастырудың) иерархиялық жүйесi деп аталады. Иерархиялық жүйенiң негiзi даралар - түр, ал шыңы - барлығын қамтитын таксон болып табылады. Иерархияның түрлi деңгейлерiнде негiз бен шыңның арасында, әр қайсысы өзiнен жоғары тек бiр ғана таксонға тәуелдi және өзiнен төмен бiр немесе одан көбiрек өзiне тәуелдi таксондары бар, түрлi таксондар болады.
Бұл негiздiң биологиялық негiзi иерархиялық жүйенiң тiрi организмдер эволюциясының әртүрлi деңгейлерiн де бейнелеуде.
Үйге тапсырма: §1. 8-бет кестені толтыру
