ТҰҚЫМ және ЖЕМІС
ТҰҚЫМНЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ
Жоғарғы меристема
- Тұқым қауыздан, қоректік заттар жиналатын ұлпадан ( эндосперм, жарнақ ) және ұрықтан тұрады .
Алғашқы камбий
және меристема
- Тұқым қауызы
- Эндосперм
Тұқым жарғақтары
- Тамыр ұшы
- Ұрық жасуша
- Жанама тамырлар
- Тұқымасты
- бөлік
ТҰҚЫМНЫҢ ӨСУІ
- Алғашқы
жапырақ
- Тұқымбүршік
- Тұқым қауызы
Солған
тұқымжарнақ
тұқымжарнақ
тұқымжарнақ
Алғашқы сабақша
Тұқым
қауызы
Алғашқы
тамыр
ТҰҚЫМДАРДЫҢ ТАРАЛУЫ
Адаммен таралу
антропохория
Өздігінен таралу
автохория
Желмен таралу
анемохория
Жемістер мен
тұқымдардың
таралуы
Сумен таралу
Жануарлармен
таралу
зоохория
гидрохория
ТҰҚЫМДАРДЫҢ ЖЕЛМЕН ТАРАЛУЫ
Тұқымдардың желмен таралуға бейімделуі
- Бақбақ тұқымдары
жаңғақша
Үйеңкі қанатшалары
тұқымдар
Желмен таралуға бейімделу
- Желмен таралатын өсімдіктердің тұқымы жеңіл, тұқым қабықшасының сыртында әр түрлі өсінділер: қанатша, үлпек, т.б. болады. Үлпектер гүл тостағаншасының өзгеруінен, қанатша жеміссерігінен түзіледі. Мысалы, бақбақ, мақта, көктерек, терек. Үйеңкі, шаған, қайың, қарағай жемістері мен тұқымдарында жұқа қанатшалар болады.
Өздігінен таралатын тұқымдар
- Көптеген өсімдіктердің тұқымдары өздігінен таралады.
- Олардың жемісі қақырап, тұқымдары алысқа шашылуға бейім болады. Мысалы, құтырған қиярдың жемісі піскен кезде тұқымдары сірнелі сұйықтықпен сыртқа атылып, алысқа шашылады. Ал каштанның тұқымы аналық өсімдіктен алысқа кетпей, сол маңайға үзіліп түседі.
Сумен таралатын тұқымдар
- Сумен таралатындар суда немесе су жағалауында өсетін өсімдіктер жатады. Мысалы, қияқөлең, тұңғиық, жебе жапырақ, су сарғалдағы, т.б. Олардың тұқымындағы ауа қапшығы салмағын жеңілдетеді, тұқымдарының қабығы тығыз, ішіне су өткізбейді.
- Мұхиттар мен теңіздердің
тропикалық жағалауында
тіршілік ететін кокос пальмасының
тұқымы - кокос сумен таралады.
- Жеміс ағаштары көбінесе
- адамдар мен
- жан -жануарлар арқылы таралады.
- Тропикалық елдерде өсірілетін какао ағашының гүлдері мен жемістері ағаш діңінде (каулифлория деп аталады)түзіледі.
- Жемісінде 40- қа жуық ірі тұқым -какао-бұршақтар болады. Осы тұқымдарды жинап, арнайы өңдеуден өткізгеннен кейін какао майы мен какао ұнтақтары алынады.
Жер жаңғақ қатты
піскен кезде жер
астында да
жарылып,
тұқымдарын
шашады.
ЖЕМІСТЕР
ЖЕМІСТЕР
ШЫРЫНДЫ
ҚҰРҒАҚ
ШЫРЫНДЫ
ЖЕМІСТЕР
Жидек
Жидек тәрізді.
Сүйекті.
Жемістің сыртқы
қабығы жұқа,
Жұмсақ,шырынды, ішінде
тұқымдары болады.
Жемістерінің қабығы қалың,
қатты.
Жемістерінің сыртқы
қабығы жұмсақ, шырынды.
Ішкі бөлімі сүйектенген бір
немесе бірнеше
тұқымы болады.
қызанақ, жүзім,
алқа, қарақат, т.б.)
Мандарин, апельсин,
асқабақ,
қауын, қарбыз, қияр
Өрік,шие, алхоры,
шабдалы
Мына
жемістерді
ажыратып,
атаңыздар.
ҚҰРҒАҚ
ЖЕМІСТЕР
Қақырайтын
Қақырамайтын
ҚАҚЫРАЙТЫН
құрғақ
жемістер
БҰРШАҚҚАП -бір ұялы,
БҰРШАҚҚЫН екі ұялы,
ҚАУАШАҚ - бір және
көп тұқымды, жемісінің
Тігісінен қақырайды.
Тұқымдары жеміс
жақтауының
Жиегіне бекиді.
(асбұршақ, қараған,
үрмебұршақ)
Көп тұқымды жеміс.
Тұқымдары
пердеге бекінеді.
(Жұмыршақ, шытырша,
қырыққабат)
көп ұялы, көп тұқымды
жеміс.Қауашақ әр
жерінен қақырайды
(мақта, зығыр, көкнәр)
ҚАҚЫРАМАЙТЫН
құрғақ
жемістер
ЖАҢҒАҚ ПЕН
ЖАҢҒАҚШАЛАРДЫҢ
ТҰҚЫМША жеміс бір
ДӘНЕК жеміс - жеміс
Жеміссерігі қатты
ағаштанған,тұқымы
жеміссерігімен
Бірікпей бос орналасады.
( қарамық, қазтабан,
Тұқымды жеміс.
Жеміссерігі тығыз,
Қатты, тұқымымен
бірікпеген,
Тұқымы жеміс ішінде
бос жатады.
( күнбағыс, аскөк )
Серігі тұқыммен бірігіп
Кеткен жеміс.
емен жаңғағы )
(бидай, қарабидай
арпа , т.б.)
ҚҰРҒАҚ ҚАҚЫРАЙТЫН ЖЕМІСТЕР
ОРАМЖАПЫРАҚ
АСБҰРШАҚ
ҚҰРҒАҚ ҚАҚЫРАМАЙТЫН ЖЕМІСТЕР
КҮНБАҒЫС
БИДАЙ
- ЕМЕН
КӨКНӘР
Мына жемістерді ажыратыңыздар
- Мына жемістерді
- ажыратып, жіктеңіздер .
