Ашық сабақ
Орында ған: Ишанова Н.К.
(8-сынып)
ХІХ ғасырдың аяғында термодинамика деп аталатын ғылым қалыптасты. Оның негізінде Термодинамика дегеніміз – жылулық құбылыстарды заттың ішкі құрылысына назар аудармай, энергетикалық түрлендірулер негізінде зерттейтін физиканың бөлімі.
Термодинамикалық жүйенің кез келген өзгерісі термодинамикалық процес болып табылады, осы процес кезінде термодинамикалық процестер өзгереді. Сонымен қатар жылулық құбылыстарды сипаттайтын екінші тәсілдің де болатынын білеміз, ол – молекулалық-кинетикалық теория деп аталады.
Жұмыс пен жылу мөлшерінің баламалылығы. Румфорд пен Джоуль тәжірибелері. Энергияның сақталу заңы.
мұндай құбылысқа тұнғыш рет 1798ж. Р у м ф о р д назар аударды. Ол зеңбіректің ұңғысын жегілгентаттардың көмегімен айналдыратын үлкен тескішпен тескенде, оның қызатынын байқады. Ол тескіш айналған кезде атқарылатын жұмыстың әрекетінен ұңғы қызады деп қорытырды жасады.
Одан кейін 1799ж. Г. Д э в и қызық тәжірибе жасады: мқздыі екі кесегін бір-біріне үйкеген кезде ол еріп, суға айналды. Тәжірибе әуелі ауада, сосын мұзға жылу жеткізу мүмкін болмайтын вакуумде жүргізілді.
Термодинамиканың бірінші заның изопроцестерге қолдану:
Изохоралық процесс . Газдағы изохоралық процесс кезінде өзгеріссіз қалатын параметр – газдың көлемі екенін білеміз. Сонда осы процеске термодинамиканың бірінші заңын Q = ∆U + A түрінде қолданып және изохоралық процесс кезінде жұмыс атқарылмайтынын ескеріп ( яғни, А=0 ) , мынадай өрнекті аламыз: Q = ∆U .
Изобаралық процесс . Изобаралық қыздыру кезінде газға берілетін жылу мөлшері оның ішкі энергиясын өзгертуге және газдың жұмыс атқаруына жұмсалады, яғни Q = ∆U + A
Изотермалық процесс. Термодинамиканың бірінші заңын изотермалық процеске қолданайық. Бұл процесте температура өзгермейді, демек , ішкі энергияның өзгерісі ∆ U=0 . ал газға келтірілетін жылу мөлшері газдың жұмыс атқаруына жұмсалады, яғни Q=A
Адиабаталық процесс. Іс жүзінде термодинамикалық жүйенің қоршаған o ртамен жылу алмасуынсыз өтетін процестерді жиі кездестіруге болады. Мұндай процестер адиабаталық процестер, яғни оқшауланған жүйеде өтіп жатқан процесс адиабаталық деп аталады.
- Адиабаталық процесс. Іс жүзінде термодинамикалық жүйенің қоршаған o ртамен жылу алмасуынсыз өтетін процестерді жиі кездестіруге болады. Мұндай процестер адиабаталық процестер, яғни оқшауланған жүйеде өтіп жатқан процесс адиабаталық деп аталады.
Үйге тапсырма:
§ 19-20 . .
11-жаттығу
№ 1.Бастапқы температурасы 20 С ,массасы 10кг суды ашық ыдыста қайнағанға дейін қыздырып,буға айналдыру үшін қанша жылу мөлшерін жұмсалады?
№ 2.100 С-тан 0С –қа дейін салқындатылған массасы 5кг су қанша энергия мөлшерін береді?
