Сабақтың тақырыбы: Түргеш қағанаты (704-756жж.)
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға Қазақстан жерінде өмір сүрген Түргеш қағанаты, оның тарихының жарқын беттері жайлы білім алып, Түркі тілдес халықтардың тарихымен тыныстыру.
Тәрбиелік: Қазақстан тарихында із қалдырған Түргеш қағанатының, түркі тілдес халықтардың әлемдік тарихта алатын орны мен мәдениеті жайлы әңгімелей отырып, оқушыларды елін, жерін сүюге тәрбиелеу, өз халқының тарихын білуге деген қызығушылығын ояту.
Дамытушылық: Оқушыларды Қазақстан жерінде өркен жайған түрік дүниесі мен мәдениетінің даму жолдарымен таныстыру.
Базалық ұғым: Түрік дүниесі мен өркениеті.
Тірек ұғым: Түргеш қағанатының саяси тарихы мен әлеуметтік-мәдени өмірі.
Көрнекі құралдар: Карта, хронологиялық кесте, тірек-сызбалар, кесте, карточкалар, тест.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ.
Сабақтың типі: Жаңа білім беру.
Сабақтың әдісі: түсіндіру, жеке тапсырмалар орындау, миға шабуыл, тест ойыны.
Сабақтың тәсілі: топпен және жеке оқушымен жұмыс.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі. Оқушыларды түгендеп, сыныптың тазалығына көңіл бөлу.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:
Тест.
1. Батыс Түрік қағанатына енген тайпалар:
а. Аландар, сарматтар, хазарлар в. Массагеттер, исседондар, каспилер
с. Оғыздар, қыпшақтар, селжұқтар д. «Он тайпа», дулу, нушуби е. Ғұндар, сақтар, қалмақтар
2. Батыс Түрік қағандарының жазғы орталығы:
а. Алмалық в. Янгикент с. Атлах д. Мыңбұлақ е. Фараб
3. Батыс Түрік қағанатында тархандардың атқарған рөлі:
а. Тайпа салықтарын жинаған в. Ұсақ қауымдастық с. Жоғары жер иеленушілері болған
д. Сот қызметтерін атқарған е. Әскербасшылары болған
4. Түрік қағанатының Батыс және Шығыс қағанаттарына бөлінген мерзімі:
а. 680 ж. в. 803 ж. с. 945 ж. д. 703 ж. е. 603 ж.
5. Батыс Түрік қағанатында сот істерін атқарушылар:
а. Беклербектер в. Басқақтар с. Уәзірлер д. Бұйрықтар мен тархандар е. Селифтер
6. Батыс Түрік қағанатының астанасы:
а. Баласағұн в. Тараз с. Суяб д. Битянь е. Фараб
Деңгейлік тапсырмалар.
ІІІ. Жаңа сабақ.
Ерте орта ғасырлардағы мемлекеттер (VІ-ІХ ғғ.)
Мемле-кет
Тарихи шеңбері
Мекені
Астана
Жоғарғы басшы титулы
Этнонимі
Құрамына кірген тайпалар
Шаруа-шылығы
Қаған
Әлсіреу себебі
Түргеш қағанаты
704-756
Жетісу, Іле, Шу, Талас алқаптар
Үлкен астана – Суяб,
Кіші астана- Күнгіт
Қаған
542ж. Қытай шежіресі
және
«Күлтегін»
ескеркіш.
Сары, қара түргеш, күнгіт
Көшпелі
ж/е
жартылай
көшпелі
м/ш
Үшлік,
Сұлу.
Таң патшалығына қарсы күрес, арабтармен үздіксіз соғыс, ішкі-талас тартыс, қарлұқтардың соққысы
І. Тарихи уақыт.
1. Дата мен оқиғаны сәйкестендір.
а. 704 ж. Түргеш қағанатының құлауы және Қарлұқ мемлекетінің құрылуы
в. 737 ж. Атлах шайқасы
с. 751 ж. Сұлу қаған Тоқарстандағы арабтарға ойсырата соққы берді
д. 756 ж. Түргештер батыс түріктердің билігін құлатып, өз мемлекетін құрды
ІІ. Тарихи карта.
Картаға түсір:
Түргеш қағанатының алып жатқан аумағын және астанасын кескін картаға түсір
ІІІ. Тарихи тұлға.
Бұл кім:
1. Түрігеш әулетінің негізін қалаушы.
2. Арабтармен күресте арабтар оған «сүзеген», «мүйізді қаған» деп ат қойған.
ІV. Тарихи ұғым.
Тарихи ұғымдарға түсінік бер:
1. «Күлтегін» 2. Сары, қара 3. Сүзеген 4. Теңге
V. Тарихи дерек.
1. Белгілі шығыстанушы-ғалым айтуынша, соғдылардың Жетісуға қоныс аударуы саудаға байланысты.
Миға шабуыл:
Базарбеков Семей тест тапсырмаларын қолдану.
Сабақты бекіту:
1. Түргеш қағанатының құрылуы:
а. 708 ж. в. 706 ж. с. 702 ж. д. 704 ж. е. 705 ж.
2. Түргеш әулетінің негізін орнатқан:
а. Тархан Жыпыр в. Білге қаған с. Үшлік қаған д. Қапаған е. Сұлу қаған
3. Түргеш қағанаты бөлінген әкімшілік аймақ саны:
а. 20 в. 40 с. 30 д. 10 е. 50
4. Түргеш қағанатының астанасы:
а. Суяб в. Отырар с. Шаш д. Тараз е. Сауран
5. 737 ж. түргештер ... жеңіп шықты:
а. арабтарды в. Сүлік қаған баласының жасақтарын с. қарақытайларды
д. қарлұқтарды е. үйсіндерді
6. 751 ж. соң қытайлардың Жетісудан кету себебі:
а. аштықтың салдарынан в. жұттың салдарынан с. індеттің салдарынан
д. аяздың салдарынан е. жеңілістің салдарынан
7. Түркеш қағанатында ерекше дамыған шаруашылық саласы:
а. аңшылық в. жер өңдеу с. бау-бақшалық д. балық аулау е. мал шар/ғы
8. Соғдылықтар сөйлеген тіл:
а. иран в. монғол с. қытай д. түрік е. орыс
9. Сұлу қаған орданы қай қалаға көшірді?
а. Суяб қаласына в. Талас (Тараз) қаласына с. Күнгіт қаласына
д. Баласағұн қаласына е. Испиджаб қаласына
Тарихи диктант
Үй тапсырмасы:
§3 оқу. Тесттерге жауап беру.
