“ Бір айнымалысы бар сызықтық теңдеу”
- Білімділік: бір айнымалысы бар
сызықтық теңдеулермен таныстыру және оларды шешуді үйрету;
- Дамытушылық: оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту, ақыл-ойын жан-жақты дамыту, математикалық сауаттылығын арттыру.
- Тәрбиелік: оқушыларды ұйымшылдыққа дәлдікке, ұқыптылыққа, жылдамдыққа, ептілікке тәрбиелеу.
- Жаңа білімді
қалыптастыру
сабағы
- 1. Ұйымдастыру
- 2. Үй тапсырмасын тексеру
- 3. Өткен тақырыпты қайталау
- 4. Жаңа тақырыпты түсіндіру
- 5. Сабақты бекіту
- 6. Жаттығуларды орындау
- 7. Сабақты қорытындылау.
- 8. Оқушыларды бағалау.
- 9. Үйге тапсырма
“ Адамның басшысы-ақыл, шолушысы -ой, жетекшісі-талап, қорғаушысы-сабыр, сынаушысы-халық, таусылмайтыны –арман, ең қымбаттысы-ар сақтау, бәрінен ардақтысы-өмір сүру, соның ішінде ең тәттісі –сыйластық!”
Төле би
- 1. Ұйымдастыру кезеңі
а) оқушылардың сабаққа дайындығы (дәптер, қалам)
ә) журналды толтыру
- 2. Үй тапсырмасын тексеру;
- Оқушылар бір-бірінің дәптерлерімен алмасып, бағалайды;
- 3. Өткен тақырыпты қайталау – сәйкестендіру тесті;
- 4. Жаңа сабаққа бетбұрыс;
- 5. Мысалдар келтіру;
- 6. Бекіту сұрақтары;
- 7. Оқулықпен жұмыс;
- 8. С ергіту сәті: Теңдеуді шешіп, мақал құрастыру;
- 9. Т еңдеулерді шешкенде жауаптарына сәйкес, мақал құрастыру;
- 10. Ауызша жұмбақ шешу;
- 11. « Күн шуағы» ойыны;
- 12. Сабақты қорытындылау, оқушыларды бағалау, үйге тапсырма.
а) Оқушыларды түгендеу
ә) Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру
1. Оқушылар бір-бірінің дәптерлерімен алмасып, бағалайды.
2. Өткен тақырыпты қайталау – өрнектерді тепе-тең түрлендіру:
№ 1. 9х = х+12 теңдеуінің түбірін табайық. Теңдеудің екі жағын да –х –ті қосайық:
9х-х = х-х+12
8х = 12
Х = 12: 8
Х = 1,5
№ 2. Өздік жұмыс: осы ретпен келесі теңдеуді шешіп көрейік:
І нұсқа ІІ нұсқа
1) 5х-8 = 2х+1 2) 8х – 7 = 2х +5
Теңдеуді шешіңіз:
- х+5 = 7 а) 5
- Х-2 = 3 б) 2
- Х+8 = 11 в) 3
Жаңа сабаққа бетбұрыс:
Тарихи деректер
ӘЛ ХОРЕЗМИ (783–850). Толық есімі – Әбу Абдаллах (немесе Абу Жаббар) Мұхаммед ибн Мұса Әл Хорезми. Адамзат өркениетінің дамуына және қалыптасуны өлшеусіз үлес қосқан, көне өркениеттер тағылымының тал бесіктерінің бірі Ежелгі Хорезм еліндегі Хиуа қаласында дүниеге келген. Ол — әйгілі «Шығыстың жеті жұлдызының» бірі, әлемдік қазіргі алгебра ғылымының негізін салушы ретінде белгілі. Орта ғасырлық Ұлы ғалым — математик, астроном (жұлдызшы), тарихшы, жағрапияшы. Деректер бойынша арғы аталары бұл аймақта, Соғды әлемінде кең таралған зороастризм дінінің қасиетті абыздарынан болған.
Ғалымның латынша есімі «Алгоризми», «Алгоритми» түрінде айтылған. Әл-Хорезми – жан-жақты энциклопедист ғалым болған тарихи ерекше тұлға Оның есімі негізінен әлемге, кейінгі ұрпақтарға математика саласындағы зерттеулермен танымал болды. Сондықтан, қазіргі математика ғылымдарының, алгебра ғылымының атасы болып саналады. Қазіргі «алгебра», «алгол» және «алгоритм» сөздері соған байланысты. Яғни бұл ғұламаның есімінен (Алгоритми) тікелей шыққан…
Жәутіков Орынбек
Ахметбекұлы 1911 жылы
Қарағанды облысы Ақтоғай
ауданының Қызыларай ауылында
дүниеге келген. Ғалым, физика-
математика ғылымдарының
докторы, профессор, Қазақстан Ғылым академиясының академигі, Қазақстанның еңбек сіңірген ғылыми және техника қайраткері, Қазақстанның Мемлекеттік сыйлығының лауреаты. Алғашқы ұлттық жоғары математика оқулығының авторы.
ах =b түріндегі теңдеу (мұндағы х -айнымалы, а және b -қандай да бір сандар) бір айнымалысы бар сызықтық теңдеу деп аталады.
1 қасиет:
теңдеудегі қосылғыштың таңбасы қарама-қарсыға өзгертіп, оны теңдеудің бір жағынан екінші жағына көшіргенде теңдеу мәндес теңдеуге түрленеді.
2 қасиет:
теңдеудің екі жағын да нөлден өзге бірдей санға көбейткенде немесе бөлгенде теңдеу мәндес теңдеуге түрленеді.
Бір айнымалысы бар сызықтық теңдеуді шешу үшін:
- Теңдеуді теңбе-тең түрлендіріп ықшамдау керек;
- Айнымалысы бар мүшелерді теңдеудің сол жағына, бос мүшелерді теңдеудің оң жағына жинақтау керек;
- Теңдеудегі ұқсас мүшелерді біріктіріп, теңдеуді ах =b түріне келтіру керек;
- Теңдеудің екі бөлігін де айнымалының коэффициентіне бөліп, теңдеудің түбірін табу керек.
ах = в теңдеуді шешудің үш
түрлі жағдайы бар:
1. , болса түбірі болады
2 . , болса ох= b теңдеудің түбірі болмайды
3. , болса ох =o теңдеуінің түбірі кез келген сан болады
Мысалдар келтіру:
1. 4х+3=х+5,1 2. 7х+3=3х+5
4х-х=5,1-3 7х–3х=5-3
3х=2,1 4х=2
х=0,7 х=0,5
3. 2х+4=2х-5,8 4. 2х+х-5=3х-5
2х-2х=-5,8-4 3х-3х=-5+5
0•х = -9,8 0•х = 0
Теңдеудің түбірі болмайды кез-келген сан теңдеудің түбірі болады
Жауабы: «Бірлік болмай – тірлік болмайды»
Ауызша жұмбақ
шешу:
1. Менің екі ағам бар, олардың әрқайсының екі ағалары бар, ол ағалардың да әрқайсында екі ағадан бар. Бірақ бірінде де қарындас жоқ. Отбасында неше бала бар? Жауабы: 3 ұл
2. 1-ден 100-ге дейінгі сандарда 7 саны неше рет кездеседі? Жауабы: 19 рет.
3. Айқасқан екі таяқ ,
Тұрады жоқты сұрап Жауабы: Икс
Күн шуағы ойынының шарты
Оқушылар қатар-қатар болып, жаңа тақырыпқа байланысты есеп шығарады. Дайын болған қатар күннің шуағын тақтаға жабыстырады. Әрбір күннің шуағында бір теңдеу.
- 2х+17=22+3x
- 18+3x=x+14
- 13x+70=2x+15
- 5×-8=2x+1
- 25-4х=12-5х
- 13х+27=16х+4,5
Оқушылар дайын болған күн шуақтарын ауызша жауап беріп, магнитті тақтаға жабыстыра береді.
