Сабақтың тақырыбы:
1920-1938 ж.ж. жаппай қуғын- сүргін.
Білімділік: Оқушыларға тоталитарлық режим мен социализмнің сталиндік үлгісінің мәні мен сипатын түсіндіру, коммунистік партия билеген тұста Қазақстанның лагерьлер өлкесіне айналып, жазықсыз адамдардың жазаланып, азап шеккені жайлы баяндау;
Дамытушылық: Кесте, сызбаларды пайдалана отырып, сабақ мазмұнын аша білу дағдыларын қалыптастыру. Деректі дүниелерді өз беттерінше зерттеулеріне, өз бетінше оқып дағдылануларына, ғылыми көзқарастарын қалыптастыруға бағыт беру;
Тәрбиелік: Оқушыларды халқының өткенін ұмытпауға, әділетсіздікке төзбеуге баулу, өз туған жеріне деген сүйіспеншілігін арттыру мақсатында халық қамын ойлаған ағалар ісін үлгі ету.
Сабақтың мақсаты:
Үй тапсырмасын тексеру:
“ Қуғын – сүргіннің негізгі кезеңдері”
Тапсырмалар:
- Топтастыру
Аштықтың етек алуы (1921-1922 ж.ж.)
Қараусыз қалған балалар
Қазақстандағы күштеп ұжымдастыру
Ашаршылық
Голощекиннің қатігездігі
“ Кіші Қазан “саясаты
Аштықтың етек алуы (1932-1933 ж.ж.)
Сталиндік саяси зобалаң
Қазақстан лагерьлер өлкесі
Қуғын- сүргін
АЛЖИР
Ұлт зиялылары “Халық жауы” атанды
жазықсыз жапа шеккендер
КАРЛАГ
1932-1933 ж.ж.
1932-1933 ж.ж.
1946-1960 ж.ж.
Қасіретті жылдар
1941-1945ж.ж.
1916 ж
1986 ж
1920-1922 ж.ж
ІІ. Мағынаны таны
Оқушыларды екі топқа бөлу.
“ Өзара оқыту стратегиясы”
Сабақты бастамас бұрын жаңа сабақты өту барысында кездесетін термин сөздерге тоқталу.
Бюрократия – қоғам мүшелеріне белгілі бір артықшылықтары бар өкімет аппаратының көмегімен іске асырылатын басқару жүйесі, шенеунік билігі.
Репрессия – мемлекеттің өз азаматтарына қолданатын қатаң жазалау шаралары.
Геноцид – қандайда болсын ұлттық, этностық немесе діни топтарды толық немесе жартылай жойып жіберу.
Тоталитаризм – әрбір азаматтың, қоғам өмірінің барлық саласымемлекет тарапынан, толық бақылауға алынған мемлекеттің саяси құрлыс түрі
Жүс i пбек Аймауытов,
Ахмет Байтұрсынов,
М i ржақып Дулатов,
Мағжан Жұмабаев,
Сәкен Сейфуллин,
Бей i мбет Майлин,
I лияс Жансүг i ров,
Тем i рбек Жүргенов,
Әл i бек Қоңыратбаев,
Смағұл Садуақасов,
Ахмет Б i р i мжанов,
Нығмет Нұрмақов,
Сұлтанбек Қожанов,
Нәз i р Төреқұлов,
Ыдырыс Мұстамбаев,
Б i ләл Сүлеев,
Мырзағазы Есболов,
Абдолла Асылбеков,
Әбд i рахман Айсарин,
Сей i тқали Меңдешев,
Жалау Мыңбаев,
Халел Ғаббасов... т.б зиялылар болды.
Бұлар – елд i ң қаймағы ед i
Ф.И . Голощёкин кім болған?
1. Қазақстанда тұңғыш жазалау шаралары қай жылдары басталды?
2 Ф.И. Голощекиннің саясаты қандай болды?
3. Жаппай жазалау шараларының себептері?
Сталиндік саяси зобалаң.
Сталинизм жазалау шаралары .
30 – жылдары КСРО – да социалистік қатынастар орнығып болды. Мемлекеттік меншік нығайып, өндіріс – құрал жабдықтарына қоғамдық меншік орнап, шаруалар жерден шеттетіліп жатты. 1936 жылы КСРО конституциясы қабылданды. Бұл конституция әміршіл — әкімшіл жүйені нығайтты. Елде тоталитарлық жүйе, казармалық социализм орнады. Жеке адамның құқығы ескерілмеді. Қазақстанда жазалау шаралары (репрессия) басталды. Балама пікір айтқан адам халық жауы қатарына жатқызылды.
Одақтың ішкі істер халық комиссариаты құрамында жазалау шараларын қолдану: жер аудару, еңбекпен түзеу лагерьлеріне қамау, ату жазасы, КСРО – дан тыс жерлерге қудалау үшін ерекше комиссия құрылды.
Жазалау шаралары:
- Ату жазасы
- Жер аудару
- Еңбекпен түзеу лагерьлеріне қамау
- КСРО-дан тыс жерлерге қудалау
ХХ ғ. 30 жылдары Большевиктер Қазақстандағы “Кіші Қазанмен” және ұжымдастырумен ғана шектелген жоқ. Өз елінен “Халық жауларын” әшкерелей бастады. “Халық жауларының “ тізіміне ең алдымен өз елі үшін аянбай тер төккен ойлы да білімді адамдар енгізілді.
Ә. Бөкейханов, М.Дулатов, М.Шоқай, Ә. Ермеков,
Т. Рысқұлов, С.Сейфуллин.
Ш. Құдайбердіұлы, А. Байтұрсынов, М. Жұмабаев, Ж.Аймауытов,Б. Майлин,
І. Жансүгіров және басқалар жазалау шараларының құрбаны болды.
Жазалау шараларының салдары: 1) 1929 – 1931 жылдары 5551 адам жауапқа тартылып, 883 – і атылды. 2) Барлығы 100 мыңнан астам адам жазаланды.
Қазақстанда лагерьлер жүйесі құрылды:
Степлаг-Д алалық лагерь.
ЧСИР- Отанына опасыздық
жасағандар отбасыларының мүшелеріне арналған лагерь.
Алжир- Отанға опасыздық жасағандар әйелдерінің Ақмола лагері.
Карлаг-ерекше режимді Қарағанды еңбекпен түзеу лагері.
Карлаг азабын көргендер арасында Одақ көлемінде белгілі ғалымдар, мемлекет қайраткерлері т.б. болды.
Қазақстандағы ГУЛАГ (Лагерлер Бас Басқармасы ) лагерьлерінің орналасуы.
101 мың қазақстандықтар “ГУЛАГ” азабынан өтті, 27 мыңнан астамы атылды.
1937-1938 жылдары лаңкестік жаппай сипат алды. Жеке адам құқығы барған сайын тарыла берді. Одақтық ішкі істер халық комиссариаты құрамында жазалау шараларын (жер аудару, еңбекпен түзеу лагерьлеріне қамау, жеке адамдарды, халықтарды жер аудару ) қолданатын ерекше кеңес құрылды.
-Ақмола, Қарағанды арасында,
Қой бағам Батық, жарық даласында.
Сақтаймын оң көзімдей баққан қойды,
Ешбір ой қойдан басқа болмай қалды,
Жүрген жер Ақмола мен Қарағанды.
Қайран ел сені көрер күн бар ма екен,
Мұңымды алыс- жақын тыңдар ма екен.
С. Қожановтың зайыбы Күләндәнің сағынышты жыр- жолдары.
"Алжир"- өткеннің үрейлі елесі,
бүгінгінің тарихи белесі.
Ақмоладағы Отанына опасыздық жасағандар әйелдеріне арналған лагерьде ұзақ мерзімге жазықсыз сотталғандар жапа шекті. Ішкі істер халық комиссариатының жендеттері аналар мен балаларды да аяусыз азаптады. Б. Майлиннің әйелі Күнжамал Майлина ,
Т. Рысқұловтың әйелі Әзиза Рысқұлова мен қызы Рида Рысқұлова,
С. Қожановтың әйелі Күләндә Қожанова,Т.Жүргеновтың әйелі Дәмеш Ермекова, т.б. Көптеген орыс және өзге ұлт қайраткерлерінің, шетелдік саясатшылардың әйелдері, жазықсыз балалар азап шекті.
Сталиннің жеке басына табынудың салдарынан тұтас бір халық өздерінің ең асыл азаматтарынан айырылып қалды. Ашаршылық пен саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күні - Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу жылы болып аталған 1997 жылдан бастап атап өтіледі. Тәуелсіз Қазақстанда алғашқы болып қабылданған заңдардың бірі - 1993 жылғы сәуірдің 14-індегі «Жаппай саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау туралы» ҚР Заңы.
ҚКП Хатшысы Л.И. Мирзоянның ел басқарудағы іс- әрекетін бағалау.(1933-1938)
Жазықсыз құрбан болғандардың құрметіне, оларды мәңгі есте қалдыру мақсатында Қ Р
Жоғарғы Кеңесі өзінің 1991 жылғы сессиясында 1992 жылғы мамырдың 31- ін қолдан ұйымдастырылған ойранның 60- жылдығын қазақтардың ұлттық қаралы күні ретінде атап өтілсін деп шешті.
Жазықсыздан жапа шеккен кешегі Кеңес Одағы тұсындағы зобалаңда “Халық жауы”
атанған боздақтардың атын еске алу бүгінгі ұрпақ міндеті.
